Wat is dissociëren? Dit vond ik als omschrijving in Wikipedia: “Dissociatie is een term uit de psychologie/psychiatrie, het is een geestesgesteldheid waarin bepaalde gedachten, emoties, waarnemingen of herinneringen buiten het bewustzijn worden geplaatst, tijdelijk niet ‘oproepbaar’ zijn of minder samenhang vertonen”. Dissociatie betekent letterlijk ‘ontkoppeling’ of ‘uiteenvallen’.

Het is een toestand waarbij verschillende delen van de hersenen niet meer met elkaar samenwerken waardoor gevoelens en herinneringen tijdelijk niet meer bewust worden waargenomen. Dissociatie wordt heel ruim gedefinieerd en kan positief zijn of heel ernstig. Jezelf verliezen in een boek of een mooie film kan heel positief zijn. Dissociatie wordt een probleem wanneer het ernstig, aanhoudend, verontrustend is en/of tot ernstige beperkingen leidt. Het kan een onderdeel zijn van psychische problematiek zoals angststoornissen, depressie, posttraumatische stress stoornis en borderline persoonlijkheidsstoornis.

Ieder mens dissocieert wel eens. Je rijdt een stuk op de snelweg en je denk ineens: “Ben ik nu hier al?” Je hebt een deel niet bewust meegemaakt.

Er zijn verschillende gebieden waarvan je ontkoppeld kan raken. De tijd, zintuigen, geheugen, emoties, omgeving en identiteit. Hieronder volgen enkele voorbeelden van wat kan gebeuren
Tijd: je kunt de afgelopen tijd niet goed inschatten omdat je heel intensief met iets bezig bent. Een dag lijkt een uur bijvoorbeeld. Het kan ook zijn dat het je hele functioneren beperkt.
Zintuigen: eetproblemen. Je merkt niet op dat je honger hebt waardoor je te weinig voeding binnen krijgt, het valt je niet op dat iets heet is, omdat je bewustzijn van wat heet is of niet ontkoppeld is. Het is net of je van achter een beslagen ruit naar de wereld kijkt.
Geheugen: je ben kwijt wat je gedaan hebt,
Emoties: je moet lachen terwijl je zou moeten huilen of andersom.
Omgeving: je kunt je niet meer goed realiseren waar je bent omdat je zintuigen niet precies hebben gewerkt.
Identiteit: je voelt je opgedeeld of versplinterd. Je hebt soms het idee naar jezelf te kijken alsof je in een film speelt. Het kan ook zijn dat je een extra identiteit of zelfs meer hebt ontwikkeld.

Als het dissociëren vervelend of zelfs heel vervelend is. Dan is het goed om hulp te zoeken. Misschien probeer je er zelf mee te leven, maar merkt je omgeving op dat er iets aan de hand is.

Dissociëren komt heel vaak door wat je hebt meegemaakt. Misschien ben je helemaal niet bewust voor wat dat dan kan zijn. Misschien is het zelfs niet opgeslagen in je geheugen.

Dissociëren is een mogelijkheid in de schepping van de mens om met traumatische gebeurtenissen om te gaan. Bijvoorbeeld je raakt even weg om te voorkomen dat je iets dramatische gebeurtenis herinnert. Een mooi talent van de mens. Maar wel ook één die aangeeft dat je hulp nodig hebt. Traumaverwerking, rouwverwerking etc.

Door wat ze hebben meegemaakt en omdat het dissociëren ook heel vervelend kan zijn, kunnen mensen de moed en de hoop verliezen. Ze kunnen depressief raken.

Het kan zijn dat je een bepaalde herinneringen niet kunt terughalen. Het zou je ernstig in verwarring kunnen brengen en schaden. Het kan enige minuten duren dat je geheugen niet werkt, maar in ernstige gevallen zelfs je hele leven. De psychiater zal zeggen dat de dissociatieve amnesie zorgt voor geheugenverlies.

De ernstige gebeurtenissen kunnen zijn: (jeugd)trauma’s, ongelukken of rampen, overlijden van een dierbare, oorlogservaringen of druggebruik. Wat ook wel wordt genoemd is dat de stoornis op kan treden als een persoon een enorme schuld op zich heeft geladen en daardoor een sterk schuldgevoel heeft.

Als iemand, die toch al psychisch zwak is, wordt geconfronteerd met woede van anderen, bedreigingen van zijn eigenwaarde en als zijn mogelijkheden op moeilijke situaties niet toereikend zijn, dan kan iemand op de vlucht slaan, soms naar een heel andere regio, of een andere identiteit aannemen. Vaak is een verbaasde gelaatsuitdrukking een symptoom. De psychiater zal zeggen dat de dissociatieve fugue (vlucht) aan de hand is. Deze ‘aandoening’ kan ook zorgen voor geheugenverlies. Een enkele keer lees je in de krant van iemand, die iemand op de vlucht is geslagen en zijn geschiedenis niet meer weet.

Tenslotte nog de opmerking dat dissociëren ook kan optreden als gevolg van gebruik van drugs, van oosterse meditatie technieken of de christelijke vorm van in extase raken. Iets dat mensen zelf gewild en bewust in gang zetten.

Bij meer identiteiten kan een psychiater spreken van een meervoudige persoonlijkheidsstoornis of een multipele persoonlijkheidsstoornis.

Meer persoonlijkheden.

Niet meer weten wie je bent is een vorm van dissociëren, maar je kunt ook meer persoonlijkheden ontwikkelen. Zo zag ik pas geleden een filmpje van een geadopteerd kind uit het Verre Oosten. Hij had daar in het kindertehuis te maken gehad met geweld en had een boze persoonlijkheid ontwikkeld. Hij heette zeg maar Kim. De gewone Kim was er meestal, maar soms was er de kleine Kim, die zich onveilig voelde en dan ging de boze Kim de kleine Kim beschermen. In de nieuwe situatie was dat niet meer nodig en zorgde zo’n uiterst agressieve Kim voor levensgevaarlijke situaties.

De therapie bestaat dan uit het onder andere bespreekbaar maken van deze persoonlijkheden bij Kim en zijn adoptie ouders. Dikwijls gebruikt men dan matroesjka  poppetjes. In de normale Kim zit de boze Kim en de kleine Kim. De kleine Kim mag groeien in volwassenheid. Het is veilig. De boze Kim is niet meer nodig.

Er zijn mensen, maar een hele series persoonlijkheden. Hoe dat is gekomen en hoe daar mee om te gaan is onderwerp van een ander onderwerp.

Verschillen in kijk bij wetenschappers (tekst uit Wikipedia).

Ondanks de kenmerken die in DSM-5 worden genoemd, zijn deskundigen het er nog niet over eens of iemand aan DIS kan lijden, en of alle genoemde kenmerken wel kloppen met de realiteit. Ook bestaat er verschil van mening over de diagnose en manier van behandelen van DIS. Over de mogelijke oorzaak van DIS wordt een debat gevoerd door deskundigen die hierover verschillende opvattingen hebben. [hieronder de opvattingen van de twee richtingen]

1. Psychotrauma
Een bekende opvatting is dat DIS het gevolg is van een psychotrauma in de vroege jeugd, als gevolg van seksueel misbruik, mishandeling, ernstige ziektes of affectieve verwaarlozing. Het is ook mogelijk dat DIS-symptomen onderdeel vormen van een posttraumatische stressstoornis (PTSS) waarbij ook het geheugen voor traumatische gebeurtenissen is aangetast. Volgens deze visie kunnen dus zowel een trauma als stress leiden tot een toestand als DIS of PTSS.

2. Sociocognitief
Een geheel andere opvatting is dat DIS het gevolg is van een suggestieve psychotherapeutische aanpak (iatrogeen: door genezer veroorzaakt) waarbij een patiënt de rol van een DIS-patiënt gaat spelen. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat een patiënt door een therapeut, hulpverlener of voorbeelden in de media ervan overtuigd raakt dat zijn of haar problemen een gevolg zijn van seksueel misbruik in de kinderjaren. Ook kan DIS voortkomen uit een sterke suggestibiliteit of neiging tot fantaseren. Een andere mogelijkheid is ten slotte dat de DIS-symptomen een gevolg zijn van simuleren of onderdeel vormen van een nagebootste stoornis waarin iemand ziektebeelden fingeert om aandacht te krijgen. Door de bestaande gevallen van dissociatieve identiteitsstoornis is deze oorzaak echter niet de enige en dient men zeker aandacht te besteden aan de psychotraumatische grondslag.

Aangezien er nog niet genoeg grootschalig onderzoek is gedaan om een van de theorieën te bewijzen is er nog geen duidelijkheid over de etiologie van DIS. Vanwege het casuïstisch karakter van de meeste onderzoeken is het lastig om algemene, eensluidende conclusies te trekken.

Tot zover Wikipedia, zie link.

Etiologie is de studie van de oorzaken. Casus is een geval, een beschrijving van wat een cliënt meemaakt in dit geval. Er zijn veel gevallen beschreven, daarom zegt men dat het een “casuïstisch karakter” heeft. Er zijn nog geen overall onderzoeken.

Zie verder linken naar meer informatie: link naar hersteltalent en link naar hulpgids