Een verbintenis tussen een man en een vrouw kan men ook willen ontbinden. Dit is wat er in de Bijbel staat over het ontbinden van een huwelijk.

Er zijn ook een paar verzen die gaan over hen die een huwelijk helemaal niet aangaan. Er is ook een studie van de Bijbel te maken over alleengaanden.

Studievragen

Dit zijn vragen die je bij dit onderwerp zou kunnen stellen.

Echtscheiding is toch niet Gods bedoeling?

Zijn goede redenen voor een echtscheiding?

Wat kun je doen als je huwelijk in de richting gaat van een echtscheiding?

Waarom geeft God regels voor een echtscheiding, het is toch niet de bedoeling?

Bij het hoofdstuk Lessen staan antwoorden op deze vragen.

Oude Testament

Dit zijn de gegevens van de woorden die gaan over echtscheiding.

	Woord	Soort woord	Strong	Opmerkingen:
1	כְּרִיתוּת kᵊrîṯûṯ	Zelfstandig naamwoord vrouwelijk	H3748	Scheiding. Komt 4 keer voor in 4 verzen KJV: divorcement (3x), divorce (1x).
2	כָּרַת kāraṯ	Werkwoord	H3772	Scheiden. Komt 290 keer voor in 280 verzen. KJV: cut off (145x), make (85x), cut down (23x), cut (9x), fail (6x), destroy (4x), want (3x), covenanted (2x), hew (2x), miscellaneous (9x).

Het Hebreeuwse woord voor scheiden komt 290 keer voor. Het gaat dan om scheiden en afscheiden in allerlei situaties. Bijvoorbeeld: iemand, die wordt afgescheiden van het volk Israël in Genesis 17:14 en Exodus 12:14. In Nederland gebeurt het ook wel met kerken die zich afscheiden.

In de hele Torah, de eerste vijf boeken van het Oude Testament, gaan er vier verzen over echtscheiding.

Centraal bij de echtscheiding staat de zogenaamde scheidingsbrief, de ‘cepher keriythuwth’. Het Hebreeuwse woord voor scheiding samen met het woord ‘cepher’ komt vier keer voor. Een ‘cepher’ is een schrijven. Dat Hebreeuwse woord komt meer dan honderd keer voor in allerlei verbanden.

Hieronder alle teksten waarin de uitdrukking ‘cepher keriythuwth’ voorkomt.

Deuteronomium 24:1-4. Het volgende kan zich voordoen: Iemand heeft een vrouw getrouwd, maar om een of andere reden is hij ontevreden over haar. Hij schrijft een scheidingsbrief, die hij bij haar vertrek aan haar meegeeft. Ze gaat bij hem weg en wordt de vrouw van een ander. Maar dan krijgt die tweede man een afkeer van haar, en ook hij schrijft een scheidingsbrief en geeft haar die bij haar vertrek mee; of de man die als tweede met haar is getrouwd, komt te overlijden. In zo’n geval mag de eerste man, die van haar gescheiden is, haar niet opnieuw tot vrouw nemen, nu zij voor hem onrein geworden is. Want de HEER verafschuwt zulke dingen. Wanneer u zoiets doet, werpt u een smet op het land dat de HEER, uw God, u in eigendom zal geven.

Opmerking: de bedoeling is dat wij mensen de verbintenis tussen een man en een vrouw serieus nemen. Een scheiding is al niet de bedoeling, maar een vrouw waarvan je gescheiden bent opnieuw tot vrouw neme wekt de afschuw van God op. Daar verontreinig je hele land mee.

Jesaja 50:1. Dit zegt de HEER: Waar is de scheidingsbrief waarmee ik jullie moeder heb weggestuurd? Of waar is de schuldeiser aan wie ik jullie heb verkocht? Nee, vanwege jullie zonden zijn jullie verkocht, vanwege je wandaden is je moeder weggestuurd.

Opmerking. deze tekst kan allerlei vragen oproepen. Wie is de moeder die is weggestuurd? Wat staat er in de scheidingsbrief? Wie is de schuldeiser? Vanwege jullie zonden is de moeder weggestuurd? <<nog verder zoeken>>

Jeremia 3:7b-8. Haar afvallige zuster Juda zag dat ik ontrouw Israël verstoten had en haar een scheidingsbrief gegeven had, juist omdat ze overspel had gepleegd.

Opmerking 1: God heeft de tien stammen, Israël een scheidingsbrief gegeven. Haar zuster Juda (nog) niet.
Opmerking 2: van Deuteronomium weten we dat als je een scheidingsbrief hebt gegeven, je deze vrouw niet meer als je echtgenoot mag aannemen. Dat is voor de Heer en gruwel staat er. Maar zal God zelf dat dan wel weer doen? Het zou niet de eerste keer zijn dat de Heer zijn eigen gebod overtreed om de mensen te helpen.

Wat kunnen we van de teksten leren?
Een scheidingsbrief is een oplossing voor iets wat niet de bedoeling is. De bedoeling is een lang en gelukkig huwelijk.

In het oude Israël was de brief vooral ook om de vrouw perspectief in haar verdere leven te geven.

De Geest van God gebruikt de scheidingsbrief ook als beeld bij Gods moeizame relatie met Israël. Wat de boodschap daarbij is, is mij nog niet duidelijk.

Nieuwe Testament

In het Nieuwe Testament komen twee woorden voor in verband met echtscheiding. Hier de gegevens van deze woorden.

	Woord	Soort woord	Strong	Opmerkingen:
1	ἀπολύω apolyō	Werkwoord	G630 SB580	Scheiden Komt 69 keer voor in 63 verzen KJV: release (17x), put away (14x), send away (13x), let go (13x), set at liberty (2x), let depart (2x), dismiss (2x), miscellaneous (6x).
2	ἀποστάσιον apostasion	Zelfstandig naamwoord onzijdig	G647 SB597	Scheidbrief Komt 3 keer voor in 3 verzen KJV: divorcement (2x), writing of divorcement (1x).
3	χωρίζω chōrizō	Werkwoord	G5563	Komt 13 keer voor in 12 verzen. KJV: depart (8x), separate (3x), put asunder (2x).

Ad. 1. Het Griekse apolyō komt 69 keer voor en betekent loslaten, laten gaan en wegsturen. Als het om loslaten van een partner gaat, zou je het ook met scheiden kunnen vertalen. De teksten die over dit soort scheiden gaan zijn hieronder allemaal te vinden.

Ad. 2. Een apostasion is een (officieel) bewijs van afstand doen. Het is een woord uit de wereld van handel en recht. Het Nieuwe Testament gebruikt dit woord alleen in verband met een echtscheiding.

Twee van de drie teksten spreken van een ‘biblion apostasion’. Biblion is Strong G975 en SB871 en betekent boek. Het boek van de scheiding of de acte van scheiding lijken mij een betere Nederlandse vertaling dan scheidbrief.

Ad.3. Het werkwoord chorizo betekent scheiden, verdelen, afzonderen, elkaar halen. Het woord komt 13 keer voor, waarvan twee keer in wat ‘God samengevoegd heeft, scheide een mens niet’. We kennen het woord ook van ‘Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus’.

Hier alle teksten met deze woorden in verband met een echtscheiding.

Matteüs 1:18-20. De geboorte van Jezus Christus was nu als volgt. Terwijl Maria, Zijn moeder, met Jozef in ondertrouw was, bleek zij, nog voordat zij samengekomen waren, zwanger te zijn uit de Heilige Geest. Jozef, haar man, wilde haar onopgemerkt verlaten, omdat hij rechtvaardig was en haar niet in het openbaar te schande wilde maken. [HSV]

Opmerking: de NBV21 heeft hier ‘in stilte verstoten’, dat is abstract taalgebruik.

Matteüs 5:31-32. Er werd gezegd: “Wie zijn vrouw verstoot, moet haar een scheidingsbrief meegeven.” Dit zeg Ik daarover: ieder die zijn vrouw verstoot om een andere reden dan ontucht, drijft haar tot overspel; en ook wie trouwt met een verstoten vrouw, pleegt overspel.

Opmerking 1: dit is een onderdeel van de Bergrede met aanscherpingen t.o.v. de wet van Mozes.
Opmerking 2: de NBV21 en ook de HSV gebruikt het woord verstoten. Waarom niet vertalen met loslaten of laten gaan. Als je het zo vertaalt is de tekst nog meer radicaal.
Opmerking 3: in het Grieks staat hier alleen apostation, dus niet met het woord bilion er bij. Blijkbaar was het woord apostion alleen al voldoende om aan te geven waarom het ging.
Opmerking 4: overspel is een misdaad bij het volk Israël, in de wet staat daar de doodstraf op.

Matteüs 19:3-6. Toen kwamen er farizeeën op Hem af om Hem op de proef te stellen. Ze vroegen: ‘Mag een man zijn vrouw om willekeurig welke reden verstoten?’ Hij zei: ‘Hebt u niet gelezen dat de schepper de mens bij het begin mannelijk en vrouwelijk heeft gemaakt? En dat Hij gezegd heeft: “Daarom zal een man zich losmaken van zijn vader en moeder en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één lichaam zijn”? Ze zijn dus niet langer twee, maar één. Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden.’

Opmerking 1: de aanval van de farizeeën leidde tot een geïnspireerd stukje onderwijs. Er zal wellicht ook nieuwsgierigheid een rol hebben gespeeld omdat in de Joodse traditie was opgeschreven wat goede redenen zou kunnen zijn voor een echtscheiding.
Opmerking 2: het onderwijs begint met wat de bedoeling was en nog steeds is: niet scheiden.

Matteüs 19:7-9. Toen vroegen ze Hem: ‘Waarom heeft Mozes dan voorgeschreven haar een scheidingsbrief te geven en haar zo te verstoten?’ Hij antwoordde: ‘Omdat u halsstarrig bent, daarom heeft Mozes u toegestaan uw vrouw te verstoten. Maar dat is niet vanaf het begin zo geweest. Ik zeg u dit: een man die om een andere reden dan ontucht zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel.’

Opmerking 1: de oorzaak van een scheiding is ‘halsstarrigheid’. Er staat letterlijk ‘hardheid van je hart’, sklérokardia, zo vertaalt de HSV dat ook. Om een huwelijk goed te maken en te houden is een zacht hart voor elkaar nodig. Denk ook aan het woord hardleers.
Opmerking 2. de opmerking hardheid van hart, sklérokardia, komt nog twee keer in de Bijbel voor. In Marcus 10:5 in dezelfde context. En in deze tekst.
Markus 16:14. Later is Hij geopenbaard aan de elf, terwijl zij aanlagen, en Hij verweet hun hun ongeloof en hardheid van hart, omdat zij hen niet geloofd hadden die Hem gezien hadden nadat Hij opgewekt was. [HSV] Ze waren hier ongevoelig voor geestelijke zaken.
Opmerking 3: ontucht, in het Grieks porneia, Strong G4202 is de enige geldige reden om een ander te verlaten. Wat ziet de bijbel als ontucht? Aanranding, verkrachting, incest, sex met kinderen, sex met dieren, maar ook met iemand met wie je niet bent getrouwd.

Matteüs 19:10-12. Hierop zeiden zijn leerlingen: ‘Als het met de verhouding tussen man en vrouw zo gesteld is, kun je maar beter niet trouwen.’ Hij zei tegen hen: ‘Niet iedereen kan deze kwestie begrijpen, alleen degenen aan wie het gegeven is. Er zijn mannen die niet trouwen omdat ze onvruchtbaar geboren zijn, andere omdat ze door mensen onvruchtbaar gemaakt zijn, en er zijn mannen die niet trouwen omdat ze zichzelf onvruchtbaar gemaakt hebben met het oog op het koninkrijk van de hemel. Laat wie bij machte is dit te begrijpen het begrijpen!’

Opmerking 1: in deze tekst komen zaken aan de orde, die je alleen kunt begrijpen als het je gegeven is.
Opmerking 2: ‘mannen die onvruchtbaar geboren zijn’ is een groep: aseksuele mannen, of met een ingeboren afstand met het vrouwelijk geslacht.
Opmerking 3: ‘mannen die onvruchtbaar gemaakt zijn’ is ook een groep. Door trauma’s en dergelijke niet in staat tot een relatie. Of wellicht ook gecastreerde mannen.
Opmerking 4: ‘mannen zichzelf onvruchtbaar gemaakt hebben met het oog op het koninkrijk van de hemel’. Dat is ook een groep.

Marcus 10: 1-4. Hij vertrok uit Kafarnaüm naar Judea en het gebied aan de overkant van de Jordaan, en de mensen verzamelden zich weer in groten getale om hem heen; hij onderwees hen zoals hij gewoon was te doen. Er kwamen ook farizeeën op hem af. Ze vroegen hem of een man zijn vrouw mag verstoten. Zo wilden ze hem op de proef stellen. Hij vroeg hun: ‘Hoe luidt het voorschrift van Mozes?’ Ze zeiden: ‘Mozes heeft de man toegestaan een scheidingsbrief te schrijven en haar te verstoten.’

5-9. Jezus zei tegen hen: ‘Hij heeft dat voor u opgeschreven omdat u zo harteloos en koppig bent. Maar al bij het begin van de schepping heeft God de mens mannelijk en vrouwelijk gemaakt; daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één worden, ze zijn dan niet langer twee, maar één. Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden.’

Opmerking: de NBV21 vertaalt dat ene woord sklérokardia hier met harteloos en koppig.

10-12. In huis stelden de leerlingen hem hier weer vragen over. Hij zei tegen hen: ‘Wie zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel; en als zij haar man verstoot en met een ander trouwt, pleegt zij overspel.’

Opmerking: hier ook weer in de vertaling het heftige woord ‘verstoot’ terwijl je ook met ‘verlaat’ kan vertalen.

Lukas 16:16-18. De Wet en de Profeten gaan tot aan Johannes: sindsdien wordt het koninkrijk van God verkondigd, en iedereen wordt met klem genodigd binnen te komen. Maar nog eerder vergaan hemel en aarde dan dat er ook maar één tittel van de wet wegvalt. Wie zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel, en ook wie trouwt met een vrouw die door haar man is verstoten, pleegt overspel.

Opmerking: hier noemt Lukas één voorbeeld van een gebod uit de wet van Mozes. In dit geval: wie zijn vrouw verlaat etc.

De tekst van de brief gebruikt het woord ‘chorizo’ dat de HSV met scheiden vertaalt en het woord aphiēmi dat de HSV met verlaten vertaald. Het woord aphiēmi Strong G863 en SB786 komt 146 keer voor in de zin van bijvoorbeeld wegzenden en loslaten van bijvoorbeeld schulden.

1 Korintiërs 7:10-15. Maar de gehuwden beveel ik – niet ik, maar de Heere – dat een vrouw niet zal scheiden van haar man. – en als zij toch gaat scheiden, moet zij ongehuwd blijven of zich met haar man verzoenen – en dat een man zijn vrouw niet zal verlaten. Maar tegen de anderen zeg ík, niet de Heere: Als een broeder een ongelovige vrouw heeft en zij er van harte mee instemt bij hem te wonen, moet hij haar niet verlaten. En als een vrouw een ongelovige man heeft en deze stemt er van harte mee in bij haar te wonen, moet zij hem niet verlaten. Want de ongelovige man is geheiligd door zijn vrouw en de ongelovige vrouw is geheiligd door haar man. Anders waren immers uw kinderen onrein, maar nu zijn zij heilig. Maar als de ongelovige scheiden wil, laat hij scheiden. De broeder of de zuster is in zulke gevallen niet gebonden. God heeft ons echter tot vrede geroepen. [HSV]

Opmerking: de NBV21 vertaalt aphiēmi eenmaal met wegsturen en tweemaal met scheiden. Zo is niet meer duidelijk dat het Grieks twee woorden gebruikt.

Wat kunnen we van deze tekst leren?
Jozef geeft het goede voorbeeld hoe je liefdevol met een ander omgaat. Hij wilde Maria in stilte vertalen toen ze zwanger leek te zijn van een andere man. Matteüs 1:18-20.

Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden. Matteüs 19:3-6, Marcus 10:9.

De oorzaak van een scheiding is hardheid van hart. Matteüs 19:7-9.

Een scheiding moet je openbaar en formeel regelen met een acte van scheiding. Matteüs 5:31-32. Marcus 10: 1-4

Wie zijn vrouw verlaat en met een ander trouwt pleegt overspel. Of wie haar man verlaat en met een ander trouwt pleegt overspel. Marcus 10:10-12. Lukas 16:16-18. En daar staat volgens de wet de doodstraf op.

De opmerking van Jezus dat niet iedereen die kwestie kan begrijpen geldt in ieder geval ook voor mij.

De apostel Paulus geeft in zijn brief aan de gemeente van Korinthe praktische richtlijnen hoe in de nieuwe situatie waarbij mensen uit de volken gaan geloven hoe met echtscheiding om te gaan.

Andere bronnen

Ik ken één christelijk boek over echtscheiding.

	Schrijver:	Titel:
1.	Dr. D.J. Steensma	Echtscheiding Een exegetische ethische evaluatie

Voor wie veel meer over dit onderwerp wil weten is dit een heel geschikt boek.

Overwegingen

In de tijd van Jezus kwam het voor dat mannen die een andere vrouw op het oog hadden een scheidbrief regelden en zo daarna met een ander gingen trouwen en het idee hadden dat ze volgens de geboden van God handelden. Jezus is tegen die praktijk.

In de moslim wereld komt iets soortgelijks voor. Daar mag je meer vrouwen hebben. Dus in geval van prostitutie trouw je even met een aanvullende vrouw en laat je daarna weer scheiden. Dan denk je dat het helemaal is volgens de islam regels.

In Nederland kan men zelfs met elkaar afspreken dat men in een open huwelijk leeft. Je kunt dan op relatiegebied doen wat je wilt.

Jezus onderstreept de grote waarde van het huwelijk. Een echtscheiding is een noodgreep. Voorkom dat. Een oproep van mensen persoonlijk, voor families om elkaar daarbij in de gaten te houden en voor gemeenschappen om de gemeenschap zou in te richten dat de huwelijken worden beschermd.

In de praktijk zie je dat soms met partners door karakter issues of innerlijke verwondingen moeilijk of helemaal niet is samen te leven. Regel de scheiding dan netjes met zoiets als een scheidingsacte.

Aan de andere kant is ook wel herstel mogelijk. Heb je van je leven op relatiegebied een puinhoop gemaakt. Maak een nieuw begin. Leef zoals God dat wil. Er zullen wel littekens blijven van de puinhoop dat het was, maar er zal dan ook weer zegen komen.

Er staan ook twee verhalen in de Bijbel die laten zien dat Jezus compassie heeft als het gaat om deze mensen.

Jezus bemoedigt een Samaritaanse vrouw die o.a. vijf mannen heeft gehad.
Johannes 4:16-18. Toen zei Jezus tegen haar: ‘Ga uw man eens roepen en kom dan weer terug.’ ‘Ik heb geen man,’ zei de vrouw. ‘U hebt gelijk als u zegt dat u geen man hebt,’ zei Jezus, ‘u hebt vijf mannen gehad, en degene die u nu hebt is uw man niet. Wat u zegt is waar.’

Jezus redt een vrouw die op overspel is betrapt. 
Johannes 8:3-12. Toen brachten de schriftgeleerden en de farizeeën een vrouw bij Hem die op overspel betrapt was. Ze zetten haar in het midden en zeiden tegen Jezus: ‘Meester, deze vrouw is op heterdaad betrapt toen ze overspel pleegde. Mozes draagt ons in de wet op zulke vrouwen te stenigen. Wat vindt U daarvan?’ Dit zeiden ze om Hem op de proef te stellen, om te zien of ze Hem konden aanklagen. Jezus bukte zich en schreef met zijn vinger op de grond. Toen ze bleven aandringen, richtte Hij zich op en zei: ‘Wie van jullie zonder zonde is, laat die als eerste een steen naar haar werpen.’ Hij bukte zich weer en schreef op de grond. Toen ze dat hoorden gingen ze weg, een voor een, de oudsten het eerst, en ze lieten Hem alleen, met de vrouw die in het midden stond. Jezus richtte zich op en vroeg haar: ‘Waar zijn ze? Heeft niemand u eroordeeld?’ ‘Niemand, Heer,’ zei ze. ‘Ik veroordeel u ook niet,’ zei Jezus. ‘Ga naar huis, en zondig vanaf nu niet meer.’

God heeft dikke muren om het huwelijk gezet. Als je niet trouwde betekende dat onthouding van seksuele gemeenschap. Want zodra er gemeenschap was tussen een man en een vrouw, dan moest je met elkaar trouwen.

Lessen

In dit hoofdstuk staan antwoorden, die in het eerste hoofdstuk Studievragen zijn gesteld.

Echtscheiding is toch niet Gods bedoeling?
Inderdaad. Wat God heeft samengevoegd, scheide een mens niet.

Zijn er goede redenen voor echtscheiding?
Als je wilt scheiden dan is overspel van de ander een legitieme reden, maar het is beter om het anders op te lossen. Zie hoe Jozef met Maria omging. Hij wilde haar in stilte verlaten.

Een echtscheiding kan onontkoombaar zijn door hardheid van hart van één of beide partners.

Wat kun je doen als je huwelijk in de richting gaat van een echtscheiding?
Bekering van koppigheid, halsstarrigheid of liefdeloosheid kan helpen een huwelijk te redden.

Waarom regels voor echtscheiding?
Om als het fout gaat dit toch enigszins te reguleren.