Wat wij ‘de tien geboden’ noemen, noemt de Bijbel de tien woorden. In de Hebreeuwse tekst staat עשׂרת הדברות, asèrèt hadewarot, asèrèt is tien, ha is het lidwoord de, en ‘dewarot’ kun je vertalen met ‘woorden’. Het woord dewarot is het meervoud van ‘dabar’ wat ‘krachtig woord’ betekent namelijk het woord en de daad, die erbij hoort.
De uitdrukking ‘de tien woorden’ staat zowel in Exodus 34:28 als in Deuteronomium 4: 13 als in Deuteronomium 10: 4.
De NBV en de WV vertalen met de tien geboden. Zo zijn ze nu eenmaal bekend. De SV, HSV en de NBG vertalen met de tien woorden, de HSV zelfs met hoofdletters, ‘de Tien Woorden’.
De woorden van God zijn van ons voor groot belang. Als ze iets zeggen over ons denken en handelen, dan zijn het voor ons adviezen, die we zeker op zullen volgen.
De tien geboden worden ook wel de decaloog genoemd, vanuit het Grieks deca logus, dat tien woorden betekent.
De tekst van de tien woorden
De tien woorden zijn tot ons gekomen in twee versies. In Exodus 20: 2-17 en in Deuteronomium 5: 6-21. Er zijn verschillen tussen de teksten bij drie geboden namelijk bij het Sabbat gebod, het eren van vader en moeder en over hebzucht. Bij het Sabbat gebod betreft het wel vier verschillen. Waarom zijn die verschillen belangrijk. Om meer kanten van de zaak te laten zien (denk ik).
| Tekst in Exodus 20 (NBV) | Verschillen met Ex 20 in Deut 5. (NBV) |
| 2 ‘Ik ben de HEER, uw God, die u uit Egypte, uit de slavernij, heeft bevrijd. 3 Vereer naast mij geen andere goden. 4 Maak geen godenbeelden, geen enkele afbeelding van iets dat in de hemel hier boven is of van iets beneden op de aarde of in het water onder de aarde. 5 Kniel voor zulke beelden niet neer, vereer ze niet, want ik, de HEER, uw God, duld geen andere goden naast mij. Voor de schuld van de ouders laat ik de kinderen boeten, en ook het derde geslacht en het vierde, wanneer ze mij haten; 6 maar als ze mij liefhebben en doen wat ik gebied, bewijs ik hun mijn liefde tot in het duizendste geslacht. 7 Misbruik de naam van de HEER, uw God, niet, want wie zijn naam misbruikt laat hij niet vrijuit gaan. 8 Houd de sabbat in ere, het is een heilige dag. 9 Zes dagen lang kunt u werken en al uw arbeid verrichten, 10 maar de zevende dag is een rustdag, die gewijd is aan de HEER, uw God; dan mag u niet werken. Dat geldt voor u, voor uw zonen en dochters, voor uw slaven en slavinnen, voor uw vee, en ook voor vreemdelingen die bij u in de stad wonen. 11 Want in zes dagen heeft de HEER de hemel en de aarde gemaakt, en de zee met alles wat er leeft, en op de zevende dag rustte hij. Daarom heeft de HEER de sabbat gezegend en heilig verklaard. 12 Toon eerbied voor uw vader en uw moeder. Dan wordt u gezegend met een lang leven in het land dat de HEER, uw God, u geven zal. 13 Pleeg geen moord. 14 Pleeg geen overspel. 15 Steel niet. 16 Leg over een ander geen vals getuigenis af. 17 Zet uw zinnen niet op het huis van een ander, en evenmin op zijn vrouw, op zijn slaaf, zijn slavin, zijn rund of zijn ezel, of wat hem ook maar toebehoort.’ | De volgende verschillen zijn er bij het sabbatgebod: <vers 12 in acht nemen in plaats van houdt in ere> <vers 14: opsomming runderen, ezels andere dieren in plaats van “vee”> < vers 14: toevoeging over rusten slaaf en slavin> <vers 15 is geheel anders. Ipv verwijzing naar de schepping een verwijzing naar de slavenarbeid in Egypte> 12 Neem de sabbat in acht, zoals de HEER, uw God, u heeft geboden; het is een heilige dag. 13 Zes dagen lang kunt u werken en al uw arbeid verrichten, 14 maar de zevende dag is een rustdag, die gewijd is aan de HEER, uw God; dan mag u niet werken. Dat geldt voor u, voor uw zonen en dochters, voor uw slaven en slavinnen, voor uw runderen, uw ezels en al uw andere dieren, en ook voor vreemdelingen die bij u in de stad wonen; want uw slaaf en slavin moeten evengoed rusten als u. 15 Bedenk dat u zelf slaaf was in Egypte totdat de HEER, uw God, u met sterke hand en opgeheven arm bevrijdde. Daarom heeft hij u opgedragen de sabbat te houden. <bij het eren gebod betreft het een toevoeging, zie tekst in vet> 16 Toon eerbied voor uw vader en uw moeder, zoals de HEER, uw God, u heeft geboden. Dan wordt u gezegend met een lang leven en met voorspoed in het land dat de HEER, uw God, u geven zal. <bij het hebzucht gebod is de volgorde anders: eerst vrouw en dan huis. En er is een toevoeging in vet> 21 Zet uw zinnen niet op de vrouw van een ander, en laat evenmin uw oog vallen op zijn huis, of op zijn akker, zijn slaaf, zijn slavin, zijn rund of zijn ezel, of wat hem ook maar toebehoort.’ |
Opmerkingen bij de nummering van de geboden
Er staat drie keer in de tekst dat het om de tien woorden gaat. Maar het gaat om twaalf onderdelen, hoe passen die in tien woorden? De teksten in de Bijbel geven geen nummering aan. Verschillende tradities maken andere keuzen als het gaat om de nummering. Zie hieronder.
In de joodse traditie wordt de aanhef: “ik ben de Heer Uw God” als het eerste woord gezien. De RK en de protestantse tradities hebben dit niet als onderdeel van de tien woorden gezien? Omdat het er niet als een gebod uitziet?
Voor de Joodse mensen zijn “geen andere goden” en “geen afgodsbeelden” één woord. Hoort inderdaad bij elkaar. Bij de protestanten zijn het er twee, want anders komt men niet tot tien woorden. Verder komt de protestantse traditie overeen met de joodse.
In de orthodoxe traditie (Oost Europees) en de Rooms Katholieke nummering zie je het grote conflict over beelden terug. Na een lange discussie werd besloten: beelden mocht je wel vereren maar niet aanbidden. Iedere kerk gaat er anders mee om. De Oosterse kerk belicht “geen afgodsbeelden” apart. En de westerse, Rooms Katholieke kerk neemt het als één gebod. Om te voorkomen dat er dan maar negen woorden zijn wordt de laatste zin in twee geboden verdeeld namelijk je mag niet de vrouw van een ander begeren (nummer negen). En ook niet zijn huis (nummer tien).
De toon
Verder is er nog wat te zeggen over de toon. De tien geboden kunnen op tweeërlei wijze worden opgevat. Het “gij zult” kun je als bevel lezen, als regels waaraan je je moet houden, door God opgelegd aan zijn volk. Of je kunt het lezen als woorden van belofte en bevrijding; de schets van de situatie waarnaar het volk onderweg is, een land van belofte, een wereld van rechtvaardigheid. Toekomstmuziek.
Mij lijkt het zowel geboden, voor ons bestwil trouwens, als belofte voor de toekomst. Zowel het één als het ander.
Het proces
God gaf twee platen aan Mozes nadat hij veertig dagen met God was geweest op de berg Sinaï. Hij kreeg ze in tweevoud op twee platen. Een voor in de ark in de tempel te bewaren. En één voor <<uitzoeken>. Bij de tweede set platen nam Mozes de stenen platen mee de berg op en God beschreef ze.
Doel en betekenis van de tien geboden
De tien geboden is ook een stramien voor de opzet van de indeling van de overige geboden. Die overige geboden staan min of meer in de volgorde van de tien geboden. Voor veel landen zijn de tien geboden de basis geweest van hun rechtspraak. [bron Wikipedia]
Meer versies en samenvattingen.
In Exodus 34 staat de geschiedenis van de tweede versie van de platen met de tien geboden. Er zijn ook twee versies van de lijst van geboden, zie vorig punt.
De tien geboden zou je een samenvatting van de geboden kunnen noemen. Er staan ook meer versies van de tien geboden in de Thora. In Exodus 34: 11-26 worden geboden genoemd die niet in de tien woorden zijn opgenomen. Is dit een aparte set van ook belangrijke geboden? Een andere samenvatting van de geboden staat bijvoorbeeld in Leviticus 19.
En dan zijn er nog meer ingedikt samenvattingen van de geboden. Die van Jezus bijvoorbeeld. Matteüs 22: 34-40. Nadat de farizeeën hadden vernomen dat hij de sadduceeën tot zwijgen had gebracht, kwamen ze bij elkaar. Om hem op de proef te stellen vroeg een van hen, een wetgeleerde: ‘Meester, wat is het grootste gebod in de wet?’ Hij antwoordde: ‘Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dat is het grootste en eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk: heb uw naaste lief als uzelf. Deze twee geboden zijn de grondslag van alles wat er in de Wet en de Profeten staat.’ Jezus vat de ganse wet samen onder twee basisprincipes een combinatie van Deuteronomium 6:5 (in plaats van ‘al uw krachten’ voegt Jezus ‘heel uw verstand’ in), en Leviticus 19:18b en ‘wel heb je naast lief als jezelf’. Om dit zo te verbinden was voor de joden nieuw.
De twee stenen platen hebben een duidelijke eigen waarde.
Dit zijn de zes teksten in Exodus waar het over de platen gaat:
Exodus 24: 12. De HEER zei tegen Mozes: ‘Kom naar mij toe, de berg op, en wacht daar; dan zal ik je de stenen platen geven waarop ik de wetten en geboden heb geschreven om het volk te onderrichten.’
Exodus 31:18. Nadat de HEER dit alles op de Sinai tegen Mozes had gezegd, gaf hij hem de twee platen van het verbond, de stenen platen, door Gods vinger beschreven.
Exodus 32: 15. Mozes keerde zich om en ging de berg af. De twee platen met de verbondstekst droeg hij bij zich. Aan beide kanten waren ze beschreven, aan de voorkant en aan de achterkant.
Na de geschiedenis met het gouden kalf:
Exodus 34:1 De HEER zei tegen Mozes: ‘Hak twee stenen platen uit, gelijk aan de vorige. Dan zal ik op die platen de geboden schrijven die ook op de eerste stonden, die jij stukgegooid hebt.
Exodus 34: 4. Mozes hakte twee stenen platen uit, net als de vorige, en ’s morgens ging hij in alle vroegte de Sinai op, zoals de HEER hem had opgedragen. De twee stenen platen droeg hij bij zich.
Exodus 34: 29. Mozes daalde de Sinai af, met de twee platen van het verbond bij zich. Hij wist niet dat zijn gezicht glansde doordat hij met de HEER had gesproken.
In Deuteronomium wordt nog elf keer over de stenen platen gesproken, het is een recapitulatie van deze belangrijke gebeurtenis.
Hoe kun je de tien geboden houden?
De tekst van Paulus aan de Korintiërs verwijst er naar. Laat de Geest de geboden in je hart griffen.
2 Korintiërs 3:3. u bent zelf een brief van Christus, door ons opgesteld, niet met inkt geschreven maar met de Geest van de levende God, niet in stenen platen gegrift maar in mensenharten.
Wandel in nieuwheid van het leven, zie de brief aan de Romeinen.
Romeinen 5:20. En later is de wet erbij gekomen, zodat de overtredingen toenamen; maar waar de zonde toenam, werd de genade alleen maar overvloediger.
Romeinen 6:4. We zijn door de doop in zijn dood met Hem begraven om, zoals Christus door de macht van de Vader uit de dood is opgewekt, een nieuw leven te leiden.