Zo’n driekwart van de Bijbel is in het Hebreeuws geschreven en die andere kwart is in het Grieks geschreven. De Griekse tekst is overigens afkomstig van Hebreeuws sprekende mensen.
Dit artikel is bedoeld om door meer kennis van de Hebreeuwse taal, de Bijbel beter te begrijpen. Het is niet bedoeld om Hebreeuws te leren spreken of schrijven.
De Hebreeuwse taal is beknopt, je kunt met weinig woorden veel zeggen. Het Hebreeuws is een taal die nadruk legt op beweging. Werkwoorden zijn de basis van de taal. Er is nog veel meer over het Hebreeuws te zeggen. Dat zien jullie hieronder.
Studievragen
Waarom is het voor het begrijpen van de Bijbel belangrijk om meer van het Hebreeuws te weten? En zo ja om welke kenmerken van de taal zijn dan belangrijk om te weten?
Het Hebreeuwse schrift
Als je kijkt naar de tekens die men toepast, dan ziet het er nogal vierkanterig uit.
Hieronder als voorbeeld de eerste zin van veel dankgebeden. Baruch Atah Adonai, Eloheinu Melech Ha’Olam oftewel Gezegend bent U Heer, onze God, Koning van de Wereld.
Men noemt dit schrift kwadraatschrift. Hoogte en breedte van de letters zijn in het algemeen gelijk. De oppervlakte is dan een kwadraat. De letters passen in het vierkantje.
Er is ook nagedacht over het ontwerp van de letters. De jod en de wav zijn elementaire letters. De vormen van de andere letters zijn uit deze kleinere elementen opgebouwd.
Zo bestaat de aleph, dat leider kan betekenen, uit twee keer het teken van de zesde letter, de wav, wat staat voor de mens en twee keer het teken van de achtste letter, de jad, wat staat voor een hand. Zo zou je kunnen zeggen ‘een leider is een mens, die op handen wordt gedragen’.
Het schrift lijkt ontworpen te zijn in de tijd van koning Salomo of wellicht door de koning zelf. In de tijd daarvoor gebruikte men andere tekens. Dat schrift noemen wij nu paleo Hebreeuws schrift.
Onze letters worden op een lijn geschreven. Zo leren we dat op de basisschool. Maar de Hebreeuwse letters hangen aan een lijn. Ze hangen halverwege tussen de hemel en de aarde.
In het Hebreeuws schrijf je van rechts naar links. Je schijft naar je toe. De inspiratie komt van boven. Terwijl wij, in Nederland, schrijven van links naar rechts, van ons af.
Bij het Hebreeuws schrijft men van boven naar beneden, net als wij dat doen. Dat is dus hetzelfde.
Bij meer bladzijden sla je naar rechts om voor de volgende bladzijde. Als het om een heel boek gaat dan is, wat in het Hebreeuws de voorkant van een boek is, bij ons de achterkant. En andersom.
Voor ons heel vreemd maar de Hebreeuwse manier is ouder. Niet zij zijn een andere weg gegaan, maar wij.
Het Hebreeuwse alfabet
Voor het Hebreeuwse schrift zijn 22 letters ontwikkeld. Iedere letter heeft een naam. Die naam heeft ook een betekenis. Os, huis, hand, vis, kameel, stok, mens, etc. Het beeld van de letter is een abstracte vorm van waar de letter voor staat.
Er is ook een volgorde van de letters bedacht. De eerste letter noemt men aleph. Dat woord heeft de betekenis van eerste, hoofd, maar ook van rund. De tweede letter noemt men beth. Beth is het woord voor huis. Het woord duidt ook op bescherming. Immers je eigen huis is de plek van veiligheid, daar ben je als het goed is, veilig.
Men heeft alleen letters voor medeklinkers bedacht. Dat maakt de woorden korter, maar het is natuurlijk wel lastiger om het als leek te lezen.
Daarom zet men er als geheugensteuntje voor buitenlanders en kleine kinderen puntjes en kleine streepjes onder of boven de letters. Aan het tekentje zie je welke klinker moet worden uitgesproken.
Als een kind in Israël zonder tekentjes kan lezen dan zijn ouders en het kind trots. “Hij of zij kan al lezen zonder puntjes”. Net zoals wij trots zijn als onze kinderen alle AVI niveaus hebben gehaald.
Hoe zou men de reeks van letters noemen? Juist, precies wat u al dacht: het alfabeth. Naar de eerste twee letters, in het Grieks alpha en beta en in het Hebreeuws aleph en beth,
Bij de Hebreeuwse taal zit er ook een gedachte achter de volgorde van de letters. De ontwikkeling van een mens is er in te lezen. De Aleph leert je om je identiteit, ‘je ik’ te ontdekken. Direct daarna heb je veiligheid nodig, vandaar de Beth, het teken van een huis. En zo gaat dit verder met alle volgende letters. Voor wie geïnteresseerd is om meer hierover te weten, zijn er cursussen. <<verwijzing naar cursus toevoegen>>
De volgorde van de letters in ons alfabet is niet helemaal willekeurig. De volgorde komt voor een deel overeen met de Hebreeuwse en ook met de Griekse volgorde.
De zevende letter in het Hebreeuwse alfabet is de ‘zain’. Dat is de letter van de rust. De zevende is de dag van rusten. De Sabbath. In Nederland hebben we ook de letter z. De letter is als het ware van haar plek gehaald en de laatste letter geworden. Jammer.
In het Nederlands hebben de afzonderlijke letters geen betekenis. De ‘a’ verwijst niet naar iets. Evenmin verwijst de ‘b’ naar iets. Enzovoorts. Ook de vorm van de letters hebben geen betekenis.
Het Hebreeuwse alfabet bestaat uit 22 letters, maar alleen met wat wij medeklinkers noemen. Bij die medeklinkers horen overigens ook een paar keelklanken. De eerste letter, de aleph, is daarvan gelijk een voorbeeld. De aleph heeft een klank zoals het streepje van ons bij een woord als be-amen.
Iedere letter uit het Hebreeuws alfabet heeft ook een getalwaarde. De eerste letter heeft de waarde van 1 (of duizend), de tweede letter heeft de waarde van 2. Enzovoorts. De tiende letter heeft de getalwaarde van tien, maar de elfde letter de getalwaarde van twintig. Enzovoorts. De twintigste letter heeft getalwaarde van honderd. De 21ste van 200 en de 22ste van 400. Zo kan men alle getallen maken mits niet te groot.
Wij kennen uit de Bijbel het getal 666. Een getal dat heel expliciet is genoemd. Dat kan een samenstelling zijn van diverse letters, die optellen tot het totaal van 666. Of het is gewoon drie keer een zes, het getal van de mens.
De gebruikte letters in een woord zeggen ook iets over de betekenis van een woord. En woorden waarin dezelfde letters voorkomen hebben meestal een connectie met elkaar. Begrijpt u al dat men in het Hebreeuws veel meer betekenis kwijt kan, zo men wil, dan in onze taal? Zou het daarom zijn dat Hebreeuws sprekende mensen beter ingewikkelde problemen aankunnen?
In onze taal past men zo nu en dan de spelling aan. Met de Hebreeuwse taal kun je niet zomaar de spelling aanpassen. Een andere letter in een woord verandert ook de betekenis.
Stamwoorden
De Hebreeuwse woorden hebben over het algemeen hun basis in een werkwoord met drie letters. Dat zijn de zogenaamde stamwoorden of wortelwoorden. In de Blue Letter Bible op internet, dikwijls gebruikt voor studie van de Bijbel, is dat ook aangegeven. Bij een zelfstandig naamwoord is daar aangegeven welk werkwoord de wortel van dat woord is.
Omdat iedere letter ook staat voor een getal heeft ieder woord ook een getalwaarde. Dat is de optelling van de getalwaarde van de letters die zijn gebruikt.
Als woorden zijn vervoegd, zoals de werkwoorden en de zelfstandig naamwoorden, dan hebben ze meer dan drie letters want door de vervoeging worden er letters voor en of achter het woord toegevoegd. Er zijn trouwens meer soorten vervoegingen dan we in het Nederlands gewend zijn.
Werkwoorden
De basis van de Hebreeuwse taal zijn, zoals gezegd, de werkwoorden. Bij een werkwoord kunnen één of meer zelfstandig naamwoorden horen.
In het Hebreeuws zijn de persoonlijk voornaamwoorden onderdeel van het werkwoord. Dat maakt de taal ingewikkelder maar ook korter en directer.
In het Nederlands komt dat opnemen van het persoonlijk voornaamwoord in de werkwoordsvorm alleen enigszins bij de gebiedende wijs voor. Bijvoorbeeld als je tegen iemand zegt: Doe dit! Dan is het persoonlijk voornaamwoord ‘jij’ verondersteld.
Het Hebreeuws maakt onderscheid of het om mannen of om vrouwen gaat. Bij een gemengde groep wordt de mannelijke vorm gebruikt.
Hieronder het voorbeeld van het werkwoord ‘gaan’.
| Als het om mannen gaat | Als het om vrouwen gaat | ||
| holech | ik, jij, zij, het gaat | holechet | ik, jij, zij, het gaat |
| holchim | wij, jullie, zij gaan | holchot | wij, jullie, zij gaan |
| halachti | ik ging | idem | ik ging |
| halachnu | wij gingen | idem | wij gingen |
| halachta | jij ging | halacht | jij ging |
| halachtem | jullie gingen | halachten | jullie gingen |
| halach | hij, het ging | halcha | zij, het ging |
| halchu | zij gingen | idem | zij gingen |
| elech | ik zal gaan | idem | ik zal gaan |
| nelech | wij zullen gaan | idem | wij zullen gaan |
| telech | jij zal gaan | telchi | jij zal gaan |
| telchu | jullie zullen gaan | telachna | jullie zullen gaan |
| yelech | hij, het zal gaan | telech | zij, het zal gaan |
| yelchu | zij zullen gaan | telechna | zij zullen gaan |
| lech! | ga! | lechi! | ga! |
| lechu! | ga! (meervoud) | lechna! | ga! (meervoud) |
Bron voor deze tabel was https://www.pealim.com/dict/7-lalechet/
Het Hebreeuws doet nog meer met werkwoorden. Zo is er een werkwoordsvorm waarmee men het werkwoord uitbundiger of sterker kan maken. Als je in het Nederlands lopen sterker wil maken moet je een ander woord gebruiken zoals rennen. Roepen kun je sterker maken door het woord schreeuwen te gebruiken.
In het Hebreeuws kun je het sterker maken door wat men bij de Hebreeuwse grammatica de werkwoordstammen Piel en Pual noemt. Hieronder de zeven belangrijkste werkwoord stammen waaronder ook deze twee.
| Naam vorm | Karakter | Voorbeeld | |
| 1. | Qal of Paal | Tegenwoordige tijd, actieve vorm | Hij hoort, hij hoorde |
| 2. | Niphal | Passieve vorm | Hij was gehoord. |
| 3. | Piel | Intensieve vorm | Hij smeet in stukken |
| 4. | Pual | Intensieve lijdende vorm | Het werd in stukken gesmeten. |
| 5. | Hithpael | Reflexieve vorm | Hij maakt iemand koning |
| 6. | Hiphel | Oorzakelijke vorm | Hij werd tot koning gemaakt |
| 7. | Hophel | Oorzakelijke lijdende vorm | Hij verborg zichzelf. |
Een voorbeeld van een werkwoord
In het Hebreeuws komt er een werkwoord voor rond het woord tov, dat goed betekent. Er komen bij dit werkwoord twee van de mogelijke werkwoordstammen voor namelijk Qal en Hiphel.
Bij de Qal vorm kan voorkomen: ik ben goed, jij bent goed, hij is goed, wij zijn goed, jullie zijn goed of zij zijn goed.
Bij de Hiphel vorm kan voorkomen: ik doe goed, jij doet goed, hij doet goed, wij doen goed, jullie doen goed of zijn doen goed.
Persoonlijk voornaamwoorden.
Het Hebreeuws kent ook aparte persoonlijk voornaamwoorden. Die gebruikt men dan zelfstandig. Zoals ‘Hij is Heer’. Deze persoonlijke voornaamwoorden komen betrekkelijk weinig voor zoals te zien is in de tabel.
| Woord | Soort woord | Strong | Opmerkingen: | |
| 1 | אֲנִי ‘ănî | 1ste persoon enkelvoud | H589 | Ik Komt 13 keer voor in 13 verzen KJV: I, me, which, for I, mine. De Aramese vorm Strong H576 komt 16 keer voor. |
| 2 | אַתָּה ‘atâ | 2de persoon enkelvoud meervouw mannelijk vrouwelijk | H859 | jij/jullie Komt 11 keer voor in 11 verzen. KJV: thou, you, ye. De Aramese vormen H607 en H608 komen 15 keer voor KJV: thou (13x), thee (1x). KJV: ye (1x) |
| 3 | הוּא hû’ | 3de persoon enkelvoud | H1931 | Hij, zij, het Komt 38 keer voor in 36 verzen KJV: that, him, same, this, he, which, who, such, wherein. De Aramese vorm komt 7 keer voor H1932 |
| 4 | אֲנַחְנוּ ‘ănaḥnû | 1ste persoon meervouw | H587 | Wij Komt 6 keer voor in 6 verzen KJV: we:—ourselves, us, we. De Aramese vorm komt 5 keer voor H586. |
| <<nog toevoegen 2de en 3de persoon meervoud>> |
Opvallend is dat het in de Aramese taal, waarin een klein deel van het Oude Testament is geschreven het relatie meer voorkomt.
<Nog toevoegen persoonlijk voornaamwoord als ander zinsdeel, zoals mij/me, jou, je, u etc. . Nog toevoegen bezittelijk voornaamwoorden zoals mijn, jouw, zijn etc. >
Zelfstandige naamwoorden
In het Hebreeuws komen meer soorten vervoegingen voor bij zelfstandig naamwoorden.
Het Hebreeuws kent ook de vervoeging bij meervouden, maar bij mijn weten niet de vervoeging tot verkleinwoorden.
Het Hebreeuws kent allerlei soorten vervoegingen zoals die met voorzetsels, lidwoorden en voegwoorden en bezittelijk voornaamwoorden.
In het Nederlands hebben wij ook een vervoeging met verkleinwoorden. Dan worden de letters ’tje’ of ‘pje’ toegevoegd. Bijvoorbeeld raam, ramen en raampje en Bijbel, Bijbels en Bijbeltje. Bij mij weten komt dit in het Hebreeuws niet voor. Om dingen klein te maken is typisch onderdeel van de Nederlandse cultuur. Is Israël doet men dat niet of minder.
Meervoud
De zelfstandige naamwoorden kunnen in het Hebreeuws zijn vervoegd. Dat is ook zo in het Nederlands. Als bij ons een woord een meervoud moet aangeven, dan worden de letters ‘en’ of een ‘s’ toegevoegd.
Hieronder de vervoeging bij een meervoud. Dat is afhankelijk of het woord mannelijk of vrouwelijk is. Als je naar een gesprek in het Hebreeuws luistert dan hoor je regelmatig woorden die op ‘iem’ of ‘oot’ eindigen. Zo kun je het Hebreeuws herkennen, ook als je die taal niet kent.
| letter | voor of achter het woord | wat het doet, gevolg | voorbeeld | |
| 1 | mem | achter | meervoud mannelijk | soesiem (paarden) |
| 2 | tav | achter | meervoud vrouwelijk | soesot (merries) |
Lidwoord en voegwoord
Het Hebreeuws heeft maar één lidwoord en men gebruikt die ook nog beperkt. Als er geen lidwoord staat in de tekst kun je ook met ‘een’ het onbepaalde lidwoord in het Nederlands vertalen.
Het voegwoord ‘en’ plakt men als letter ‘wav’ voor een woord. In de tekst van het Oude Testament komt het voegwoord ‘en’ dikwijls voor. De Hebreeuwse tekst zet zaken naast elkaar ‘en dit en dat’. Wij zetten eerder zaken tegenover elkaar.
| letter | voor of achter het woord | betekenis | voorbeelden | |
| 1 | hé | voor | het lidwoord ‘de’ of ‘het’ | há-elohiem -> dé God ha-sefèr-> hét boek |
| 2 | wav | voor | voegwoord en | <<nog toevoegen>> |
Voorzetsels
Het Hebreeuws voegt om een voorzetsel aan te geven een letter toe aan het zelfstandig naamwoord waar het om gaat. Hier enkele voorbeelden. De letters komen voor of achter de woorden.
| letter | voor of achter het woord | betekenis | voorbeeld | |
| 1 | beth | voor | in, met of door | be-reshit ->in het begin |
| 2 | kaph | voor | zoals | mi-ka-el -> wie is als God |
| 3 | lamed | voor | aan, tot | le-jysra’el -> naar Israël |
| 4 | mem | voor | vanaf | mi <<>> |
Bezittelijk voornaamwoord
Het Hebreeuws voegt om een bezittelijk voornaamwoord aan te geven ook een letter toe aan het zelfstandig naamwoord waar het om gaat. Dat kan ook zowel een letter voor als na het zelfstandig naamwoord zijn.
| letter | voor of achter het woord | betekenis | voorbeeld | |
| 1 | aleph | voor | ik | <<>> |
| 2 | kaph | achter | u, uw | |
| 3 | taw | voor | gij, zij | |
| 4 | taw | achter | jij, jullie | |
| 5 | jod | voor | hij | |
| 6 | nun | voor | wij | dodenoe -> onze oom |
| 7 | jod | achter | mij | dodie -> mijn oom |
| 8 | wav | achter | hem, zijn | |
| 9 | hé | achter | haar |
Het teken ET
Er is het woord, אֵת ‘ēṯ, bestaat uit twee letters namelijk de eerste en de laatste van het Hebreeuwse alfabet. Hieronder de gegevens uit de Blue Letter Bible.
| Woord | Soort woord | Strong | Opmerkingen: | |
| אֵת ‘ēṯ | “particle” fragment, deeltje, item | H853 | Betekenis onbekend Komt 22 keer voor in 18 verzen KJV: “not translated” |
Het woord ‘ēṯ komt volgens de Blue Letter Bible maar 22 keer in 18 verzen voor. Deze informatie geeft geen juist beeld. Het woord ‘ēṯ komt wel duizend of meer keer voor in de tekst van het Oude Testament. Dikwijls in teksten, die er geestelijk toe doen.
Is dit een woord om aan te geven dat de HEER, de alpha en de omega, op de plaats waar het in de Bijbels staat, er zich persoonlijk mee bemoeide?
Hebreeuwse woorden in het Nederlands
Er komen allerlei Hebreeuwse woorden in het Nederlands voor. Ze zijn vanuit de Bijbel in het Nederlands terecht gekomen, zoals rabbi, Messias en de sabbat.
Er zijn ook woorden, die we van de taal, die Joodse mensen spraken in Nederland hebben overgenomen zoals gein (plezier), jajem (sterkte drank), ponem (gezicht), en koosjer (rein).
Zouden er nog woorden van de oorspronkelijke stammen van Israël in de Nederlandse taal zijn opgenomen? Een paar mogelijke voorbeelden.
Ik denk aan het woord ‘ja’, zo’n beetje het meest positieve woord dat er in het Nederlands voorkomt. Ik merkte bij mijn kleinkinderen dat ze moeite hadden met dit woord om dat te zeggen. Een soort van antichristelijke weerstand. Het woord ‘Jah’ is in de Hebreeuwse taal een belangrijk woord voor God. We kennen het woord ‘Jahweh’ maar de verkorte vorm ‘Jah’ komt ook dikwijls in de Bijbel voor.
Ik denk ook aan liefkooswoorden. In het Nederlands eindigen die op ie of je. In het Hebreeuws eindigen woorden met bezittelijk voornaamwoord mijn op ie. Er zijn veel namen van vrouwen die eindigen op ie zoals de naam van mijn vrouw, Marty. De betekenis daarvan is ‘mijn Martha’.
Andere bronnen
Er zijn diverse cursussen die als doel hebben te leren het Hebreeuws in de Bijbel beter te begrijpen. Dit is daar een voorbeeld van. Zie link of via het Israël platform, zie link. Als je Hebreeuws wil leren spreken en schrijven, dan zijn er ook taalcursussen.
Een mooi lesboek is het boek ‘Hebreeuws in zes dagen’ van Studiehuis Resjiet.
Als je meer wil lezen over de eerste letters in de Bijbel en de waarde van getallen, dan is deze pagina van ‘Waarheid & Vrede’ van Bert Otten aan te bevelen. Zie link.
Lessen
Wat hier is opgeschreven helpt om gesproken Hebreeuwse taal op te merken. Vooral als je steeds de meervoud uitgangen ‘oot’ en ‘iem’ hoort.
Als je de Hebreeuwse tekst zelf bekijkt kun je nu beter de opbouw van de werkwoorden en zelfstandig naamwoorden begrijpen.
Dit is wat ik zelf van dit onderwerp heb geleerd. De Hebreeuwse taal is uitermate geschikt om over moeilijke onderwerpen te denken en te communiceren. En daarmee is deze taal ook heel geschikt als er complexe oplossingen nodig zijn voor problemen.
Het is handig om meer van de Hebreeuwse taal te weten als je de Bijbel wil begrijpen. De belangrijkste les is: wees bescheiden. De aangeboden informatie in de Bijbel is té uitgebreid voor een mens om te denken dat je er alles van weet.