Er is, denk ik, niemand die qua ziel en geest helemaal heel is. We hebben allemaal wel gebrokenheid in ons leven.

Als die gebrokenheid enorm is, dan heeft dat grote invloed op je innerlijk leven en voor anderen kan het er op lijken of je meer persoonlijkheden hebt.

Gebrokenheid in een ernstige vorm leidt tot psychiatrische aandoeningen. Als het beeld, dat naar voren komt, vooral die meervoudige persoonlijkheden is, dat noemt men dat een Dissociatieve Identiteitsstoornis, afgekort met DIS.

DIS kan ontstaan na zwaar traumatische gebeurtenissen vooral als ze een langere tijd duren. In de tijd van de Bijbel konden mensen het ook zeer moeilijk hebben. Er zullen in die tijd mensen zijn geweest, die we nu met DIS zouden diagnosticeren.

In de Bijbel lezen we twee uitdrukkingen die zoiets als DIS beschrijven. Dat is de uitdrukking ‘een gebroken hart’ en ‘een verbrijzelde ziel’. Wat zou de Bijbel over deze twee situaties beschrijven? Dat staat in deze studie.

Wat bij bij dit onderwerp wel duidelijk is, is dat theologen geen psychiaters zijn. Ze interpreteren de teksten naar hun eigen referentiekader.

Studievragen

Bij dit onderwerp zou je je de volgende vragen kunnen stellen.

1. Hoe is dat als je een gebroken of verbrijzeld hart hebt?
2. Waarom is er in de Bijbel interesse naar mensen, die zoiets als een gebroken of een verbrijzeld hart hebben?
3. Als je zo’n moeilijk gevoelsleven hebt, is het dan goed om er iets aan te doen?
4. Is het ook een taak voor de volgelingen van Jezus om anderen met dat moeilijke gevoelsleven te helpen?
5. Is dit onderwerp door de kerk voldoende gezien?
6. Wat raakte mij persoonlijk bij dit onderwerp?

In het laatste hoofdstuk ‘Lessen’ staan antwoorden op deze vragen.

Oude Testament

Dit zijn de gegevens van woorden, die worden gebruikt in verband met breken en verbrijzelen.

	Woord	Soort woord	Strong	Opmerkingen:
1	שָׁבַר šāḇar	Werkwoord	H7665	Breken Komt 194 keer voor in 143 verzen. KJV: break (115x), destroy (9x), break in pieces (8x), break down (4x), hurt (3x), torn (2x), give birth (1x), crush (1x), quench (1x), miscellaneous (6x).
	שֶׁבַר šeḇar	Zelfstandig naamwoord mannelijk	H7667	Breuk Komt 44 keer in 41 verzen voor KJV: destruction (21x), breach (7x), hurt (4x), breaking (3x), affliction (2x), bruise (2x), crashing (1x), interpretation (1x), vexation (1x), miscellaneous (2x).
2	רָצַץ rāṣaṣ	Werkwoord	H7533	Breken, knakken. Komt 19 keer voor in 18 verzen. KJV: oppressed (6x), broken (4x), break (3x), bruised (2x), crush (2x), discouraged (1x), struggle together (1x).
3	דָּכָא dāḵā’	Werkwoord	H1792	Verbrijzelen Komt 18 keer voorin 18 verzen. KJV: break (3x), break in pieces (3x), crush (3x), bruise (2x), destroy (2x), contrite (1x), smite (1x), oppress (1x), beat to pieces (1x), humble (1x).
	דָּכָה dāḵâ	Werkwoord	H1794	Verbrijzelen KJV: break (3x), contrite (1x), crouch (1x).
	דַּכָּא dakā’	Zelfstandig naamwoord mannelijk Bijvoeglijk naamwoord	H1793	Verbrijzelde Komt 3 keer voor in 3 verzen. KJV: contrite (2x), destruction (1x).

Ad 1. Sjabar, Breken.
De Hebreeuwse teksten gebruiken het woord sjabar in verschillende situaties. Bij het breken van afgodsbeelden bijvoorbeeld. Voor dieren die gebroken oftewel ziek zijn. Ook als Mozes de twee tafelen van de tien geboden breekt. De profeet Jeremia spreekt over het verbreken van het juk. Een enkele keer gaat het woord sjabar over gebroken harten, die teksten zijn hieronder geciteerd.

Het zelfstandig naamwoord komt hieronder ook in één tekst voor.

Ad. 2. Rātsaṣ knakken.
Er is één tekst hieronder met dit woord geciteerd. Over het geknakte riet.

Ad 3. Daka, Verbrijzelen.
Heftiger dan verbreken is verbrijzelen. Er zijn twee Hebreeuwse werkwoorden daka en een bijvoeglijk naamwoord daka.

Ook het woord daka wordt een enkele keer gebruikt om het innerlijk van een mens te beschrijven.

Het kan zijn dat ik bij de selectie van teksten nog relevante teksten met deze woorden over het hoofd heb gezien.

Hieronder tien teksten waarin deze woorden voorkomen
Nog enkele opmerkingen. Soms komen meer woorden voor in één tekst/ Het woord sjabar is steeds vertaald met ‘gebroken’ en het woord ‘daka’ steeds met ‘verbrijzelen’. Hieronder staan deze teksten.

Psalm 34:19. De HEERE is nabij de gebrokenen van hart, Hij verlost de verbrijzelden van geest. [HSV]

Opmerking 1: het breken wordt aan het hart gekoppeld en het verbrijzelen aan de geest. Andere teksten laten andere koppelingen zien. Hart en geest zijn te zien als synoniemen.
Opmerking 2: wat met verbrijzelden is vertaald is het bijvoeglijk naamwoord daka. De mensen zijn te kenmerken als verbrijzelden.

Psalm 51:19. Het offer voor God is een gebroken geest; een gebroken en verbrijzeld hart zult U, God, niet verachten.

Opmerking 1: in deze tekst komt eerst twee keer sjabar en eenmaal het werkwoord daka voor.
Opmerking 2: deze tekst zou kunnen gaan over iemand die zich vernedert voor God. Zo bekijkt ook de Studiebijbel dat. Het zou er echter ook op kunnen wijzen dat God mensen die het moeilijk hebben niet zal verachten. Deze laatste uitleg lijkt me juist.
Opmerking 3: er staat in het Hebreeuws niet ‘offers voor God’ zoals ook in de HSV maar ‘offers van God’ zoals in de Statenvertaling en de NBG is vertaald. ‘Offers van God zijn een gebroken geest’. Dat is dus wat God doet. En vervolgens kijkt hij naar hen met een gebroken hart met bewogenheid.

Psalm 69:21. Smaad heeft mijn hart gebroken, ik ben radeloos, ik hoopte op mededogen – vergeefs; op troost – die ik niet vond.

Psalm 147:1-3. Halleluja! Het is immers goed om voor onze God psalmen te zingen, want dat is lieflijk. Hem past een lofzang! De HEERE bouwt Jeruzalem weer op, Hij verzamelt Israëls verdrevenen. Hij geneest de gebrokenen van hart, Hij verbindt hen in hun leed. [HSV]

Opmerking: een deel van deze tekst zal Jezus citeren bij de start van zijn bediening.

Jesaja 42:1-4. Hier is mijn dienaar, hem zal Ik steunen, hij is mijn uitverkorene, in hem vind Ik vreugde, Ik heb hem met mijn geest vervuld. Hij zal alle volken het recht doen kennen. Hij schreeuwt niet, hij verheft zijn stem niet, hij roept niet luidkeels in het openbaar; het geknakte riet breekt hij niet af, de kwijnende vlam zal hij niet doven. Het recht zal hij zuiver doen kennen. Hij zal niet uitdoven en niet breken tot hij op aarde het recht heeft gevestigd; de eilanden zien naar zijn onderricht uit.

Opmerking 1: het geknakte en niet breken in vers 4 is de vertaling van het Hebreeuwse woord ratsas. Niet knakken in vers 4 zou een logischer vertaling zijn geweest.
Opmerking 2: ‘de eilanden’ dat zijn mensen die niet met de grote stroom meegaan, maar die voor een deel of grotendeels een eigen leven leiden. Uitziend naar de Heer in dit geval.

Jesaja 57:15-16. Want zo zegt de Hoge en Verhevene, Die in de eeuwigheid woont en Wiens Naam heilig is: Ik woon in de hoge hemel en in het heilige, en bij de verbrijzelde en nederige van geest, om levend te maken de geest van de nederigen, en om levend te maken het hart van de verbrijzelden. Want Ik zal niet voor eeuwig ter verantwoording roepen
en Ik zal niet voor altijd zeer toornig zijn. Want de geest zou van voor Mijn aangezicht bezwijken, de zielen die Ík gemaakt heb. [HSV]

Opmerking 1: eerst komt het zelfstandig naamwoord daka voor en daarna het werkwoord daka.
Opmerking 2: in de tekst komt twee keer ‘de nederige van geest’ voor. Hier wordt het woord sjapal gebruikt dat ook ‘laag’ betekent. Mensen die laag van zichzelf denken.

Jesaja 61:1-2. De Geest van de Heere HEERE is op Mij, omdat de HEERE Mij gezalfd heeft om een blijde boodschap te brengen aan de zachtmoedigen. Hij heeft Mij gezonden om te verbinden de gebrokenen van hart, om voor de gevangenen vrijlating uit te roepen en voor wie gebonden zaten, opening van de gevangenis; om uit te roepen het jaar van het welbehagen van de HEERE en de dag van de wraak van onze God; om alle treurenden te troosten. [HSV]

Jeremia 14:17. Zeg dan dit woord tegen hen: Tranen stromen uit mijn ogen naar beneden, nacht en dag, zonder ophouden, want de maagd, de dochter van mijn volk, is gebroken met een grote breuk, door een wond die zeer pijnlijk is. [HSV]

Opmerking 1: de context is dat God verdriet heeft over de zonden van het volk Israël.
Opmerking 2: in dit vers komt het zelfstandig naamwoord shabar voor, dat met breuk is vertaald.

Ezechiël 6:9. Dan zullen diegenen van u die ontkomen, aan Mij denken onder de heidenvolken waar zij gevangengenomen zijn, omdat Ik gebroken ben door hun hart, dat hoererij bedrijft, dat van Mij afgeweken is, en door hun ogen, die in hoererij achter hun stinkgoden aan gaan. Dan zullen zij van zichzelf walgen om de slechte daden die zij door al hun gruweldaden gedaan hebben. [HSV]

Ezechiël 34:4. Het zwakke versterkt u niet, het zieke geneest u niet, het gebrokene verbindt u niet, het afgedwaalde brengt u niet terug en het verlorene zoekt u niet, maar u heerst met geweld en met harde hand over hen.

Opmerking: dit is een profetie over de herders van Israël.

Zacharia 11:15-16. De HEERE zei tegen mij: Neem u nogmaals de uitrusting van een dwaze herder. Want zie, Ik zal een herder in het land doen opstaan: naar wat dreigt uitgeroeid te worden, zal hij niet omzien, de jonge dieren zal hij niet gaan zoeken, wat gebroken is, zal hij niet genezen, wat nog overeind staat, zal hij niet verzorgen, maar hij zal het vlees van de vette dieren eten en hun hoeven zal hij afrukken.

Opmerking: dit gaat nogmaals over een dwaze herder, een herder, die zich niet bekommerd om hen die het moeilijk hebben. Onze tijd kent veel van dit soort leiders.

Wat kunnen we van deze teksten leren?
Er is één tekst, die zegt dat de HEER de gebrokenen van hart nabij is en de verbrijzelde van geest zal verlossen. Psalm 34:19. De Heer zal de gebrokenen van hart genezen. Psalm 147:3. De verbrijzelden van hart levend maken. Jesaja 57:15.

En één tekst gaat over dat de gezalfde van de Heer de gebrokenen zal verbinden. Jesaja 61:1-2.

Het is een verwijt van de HEER aan de herders van Israël dat ze niet de gebrokenen van hart genezen. Ezechiël 34:4. Zacharia 11:15-16. Het lijkt me dat aan ons ook ditzelfde verwijt kan klinken.

Waardoor kun je een gebroken hart krijgen? Dat kan door smaad. Psalm 69:21. Of door zonden en dan met name de gevolgen van de zonde. Jeremia 14:17.

Gods hart breekt ook als Hij ziet dat zijn volk Israël afgoderij bedrijft. Ezechiël 6:9.

God zal mensen met een verbroken en verbrijzeld innerlijk niet verachten. Moeten wij ook niet doen. Psalm 51:19

Nieuwe Testament

In het nieuwe Testament komen drie verschillende woorden voor die breken of verbrijzelen betekenen. Hier de gegevens.

	Woord	Soort woord	Strong	Opmerkingen:
1	συντρίβω syntribō	Werkwoord	G4937 SB4317	Breken, verbrijzelen Komt 8 keer voor in 8 verzen. KJV: bruise (3x), break (2x), broken to shivers (1x), brokenhearted (with G2588) (1x), break in pieces (1x).
2	κατάγνυμι katagnymi	Werkwoord	G2608 SB2313	Breken Komt 4 keer voor in 4 verzen KJV: break (4x)
3	θραύω thrauō	Werkwoord	G2352 SB2124	Verbrijzelen, stuk slaan Komt eenmaal voor KJV: bruise (1x)

Ad 1. Van de acht teksten waarbij het gaat over syntribō, letterlijk samen wrijven, breken, verbreken, vermorzelen, verpletteren. Het gaat in twee tekst met dit woord over het innerlijk van een mens.

Ad 2. Van de vier verzen waar het woord katagnymi, breken, in voorkomt gaat het eenmaal over het breken van het geknakte riet, wat een beeld is voor een mens, die het moeilijk heeft. In die tekst komt ook het woord syntribō voor.

Ad 3. Het derde woord thrauō komt ook in een tekst voor waar het woord syntribō in voorkomt.

Hier citaten van de drie teksten waar deze woorden in voorkomen.

Matteüs 12:18-21. Zie, Mijn Knecht, Die Ik uitverkoren heb, Mijn Geliefde, in Wie Mijn ziel een welbehagen heeft; Ik zal Mijn Geest op Hem leggen en Hij zal aan de heidenen het oordeel verkondigen. Hij zal niet twisten en niet roepen, en ook zal niemand Zijn stem op de straten horen. Het geknakte riet zal Hij niet breken en de walmende vlaspit zal Hij niet doven, totdat Hij het oordeel uitvoert tot overwinning. En op Zijn Naam zullen de heidenen hopen. [HSV]

Opmerking 1: van Jezus wordt gezegd dat hij de vervulling is van deze profetie van Jesaja.
Opmerking 2: syntribo is met geknakt vertaald en katagnymi met breken. Je zou ook kunnen vertalen met het gebroken riet zal God niet verder breken. Wat een mooi beeld van een zorgzame God.
Opmerking 3: het geknakte riet is een beeld van de profeet Jesaja van een gebroken mens.

Lucas 4:16-21. En Hij kwam in Nazareth, waar Hij opgevoed was, en ging naar Zijn gewoonte op de dag van de sabbat naar de synagoge, en Hij stond op om te lezen. En aan Hem werd het boek van de profeet Jesaja gegeven, en toen Hij het boek opengedaan had, vond Hij de plaats waar geschreven stond: De Geest van de Heere is op Mij, omdat Hij Mij gezalfd heeft; Hij heeft Mij gezonden om aan armen het Evangelie te verkondigen, om te genezen wie gebroken van hart zijn, om aan gevangenen vrijlating te prediken en aan blinden het gezichtsvermogen, om verslagenen weg te zenden in vrijheid, om het jaar van het welbehagen van de Heere te prediken. En toen Hij het boek dichtgedaan en aan de dienaar teruggegeven had, ging Hij zitten, en de ogen van allen in de synagoge waren op Hem gevestigd. Hij begon tegen hen te zeggen: Heden is deze Schrift in uw oren in vervulling gegaan. [HSV]

Opmerking 1: hier is syntribo met gebroken vertaald. En thrauo met verslagen, de KJV vertaalt met ‘bruise’ dat verbrijzelen betekent.
Opmerking 2: de NBV21 heeft niet de woorden ‘genezen wie gebroken van hart zijn’. Dat komt omdat ze van een andere versie van de grondtekst uitgaan dan de HSV en de SV/

En dan is er nog een andere mooie tekst die gaat over breken.
Romeinen 16:20. En de God van de vrede zal de satan spoedig onder uw voeten verpletteren. De genade van onze Heere Jezus Christus zij met u. Amen. [HSV]

Opmerking: de NBV vertaalt met ‘onder uw voeten vertreden’. De apostel Paulus grijpt met ‘verpletteren’ of ‘onder uw voeten vertreden’ terug naar de belofte van Gen.3:15: ‘dit (het zaad van de vrouw) zal u de kop vermorzelen’.

Wat kunnen we van deze teksten leren?
Mensen die het moeilijk hebben, het geknakte riet, zal God ontzien en ook hen recht doen. Matteüs 12:18-21.

Jezus heeft de missie gekregen om de gebrokenen van hart te genezen. Lucas 4:16-21

De duivel zal onder de voeten van de gemeente in Christus worden vertreden. Romeinen 16:20

Andere bronnen

Er zijn boeken en liederen die over dit onderwerp gaan.

	Schrijver	Titel en opmerkingen
1	E. Gooskens	Leren voelen. De weg uit gebrokenheid (met name vanaf bladzijde 33. Het boekje is gemaakt in 2024.
2	James Friesen	Omgaan met ‘DIS’. Op weg naar psychisch en geestelijk herstel. (alleen nog 2de hands in het Engels verkrijgbaar, Discovering the Mystery of MPD). Destijds in 1991 een baanbrekend boek
3	Richard C. Schwarz	Alle delen welkom. Herstellen van trauma en innerlijke harmonie creëren met het Internal Family Systems model (IFS). Dit is een boek van de wetenschap.
4	DSM5	DSM staat voor Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Het is het diagnostisch en statistisch handboek dat psychiaters in Nederland gebruiken. Op basis van een gekozen diagnose declareren ze.

Ad 2. In de tijd van het maken van het boek door James Friesen werd het feit dat mensen meervoudige persoonlijkheden konden hebben nog niet onderkend. Daarna is dat in het DSM IV en DSM 5 opgenomen als stoornis.

Ad 4. In het DSM boek staan diverse aandoeningen waarbij gebrokenheid aan de orde is. Misschien wel bij bijna allemaal. Een voor de hand liggende diagnose is DIS onderdeel van de dissociatieve stoornissen.

Er zijn ook liederen die over dit onderwerp gaan. Zoals het lied ‘He is Able’ Dit lied bevat de tekst: He heals the broken hearted’. Zie link naar lied. In de Engelse wereld is dit een kinderlied. En lied Opwekking 411 gaat over het geknakte riet.

Overwegingen

De vertalers hebben niet zo’n inzicht in mensen die het moeilijk hebben in onze maatschappij. Verdrukt begrijpen ze, maar gebroken begrijpen ze niet. Vandaar dat de teksten een beetje lastig zijn te vinden. Dak, Strong H1790 is ook nog een woord waarvan teksten met dit woord, in dit kader licht zouden kunnen brengen.

Iets wat gebroken is, in dit geval het hart, moet ook weer geheeld kunnen worden. Zo kunnen we weer één worden. Het één worden is een bekend begrip in de Bijbel. Men name vanwege Johannes 17. Er is ook een lied: Vader maak ons één. Dat gaat over een met andere gemeenteleden maar kun je ook verstaan als zelf één zijn.

Lessen

Hier de antwoorden op de studievragen.

1. Hoe is dat als je een gebroken of verbrijzeld hart hebt?
Je ziet er uit als een geknakt riet.

2. Waarom is er in de Bijbel interesse naar mensen, die zoiets als een gebroken of een verbrijzeld hart hebben?
Omdat de HEER, God de Vader mensen wil helpen met gebroken en verbrijzelde harten.

Ook en misschien juist wel wil God de Vader ook een vader zijn voor mensen die door de schuld van anderen of misschien ook wel door eigen schuld enorm psychisch in de problemen zijn geraak.

Dat mensen gebroken en verbrijzeld raken komt door het handelen van mensen. De HEER wil daarvan genezen.

3. Als je zo’n moeilijk gevoelsleven hebt, is het dan goed om er iets aan te doen?
Zeker, het is onderdeel van het proces van heiliging.

4. Is het ook een taak voor de volgelingen van Jezus om anderen met dat moeilijke gevoelsleven te helpen?
Zeker. Het genezen van de gebrokenen van hart is een missie voor Jezus en daarmee ook voor zijn volgelingen

5. Is dit onderwerp door de kerk voldoende gezien?
Zeker. De kerk heeft wel zorg voor deze mensen als ze tenminste lid zijn van een kerk. Maar er leeft de gedachte dat mensen met dit soort problemen door alleen met door de wetenschap opgeleide hulpverleners kan worden geholpen.

Wij weten uit ervaring dat deze mensen heel goed kunnen worden geholpen door therapieën die de Bijbel aanreikt.

Het verwijt over de herders van het volk Israël, zie Ezechiël 34:4 en Zacharia 11:15-16 zou best op zijn plaats kunnen zijn voor de leiders van de kerk. Zij zouden gebrokenen van hart moeten kunnen (laten) genezen.

Er is een christelijke stroming, die het geknakte riet als ideaal zien voor het geloofsleven. Zeker God wil je nabij zijn als dat zo bij jou is, maar de HEER wil je liever sterk en krachtig zien.

6. Wat mij persoonlijk raakte?
Deze tekst in de NBG vertaling bemoedigde mij om met ontferming met mensen met een gebroken hart om te gaan. Net zoals God als het ware breekt als hij mensen met een gebroken hart ziet.

Psalm 51:19. De offeranden Gods zijn een verbroken geest; een verbroken en verbrijzeld hart veracht Gij niet, o God.

En ook dat mensen vals beschuldigd kunnen worden zoals in onze tijd ook gebeurt.
Psalm 69:21. Smaad heeft mijn hart gebroken, ik ben radeloos, ik hoopte op mededogen – vergeefs; op troost – die ik niet vond.

En ook dat vertalers van de Bijbel geen psychotherapeuten zijn. Ze begrijpen niet wat God wel begrijpt.