In het Nederlands hebben we de woorden misleiden en verleiden. Misleiden is iemand iets laten geloven wat niet waar is. Verleiden is iemand iets laten doen wat voor hem of haar in het algemeen niet goed is.

Als je bent misleid kan dat allerlei nare gevolgen hebben: verkeerde voeding, drank of drugs, aan verkeerde dingen je geld uitgeven, verkeerd gedrag, het doel van je leven missen, etc. Als je bent misleid, dan ga je wellicht ook anderen proberen te misleiden. Sommigen hebben er zelfs werk van gemaakt.

Misleiden gaat via ons verstand. Een goed middel tegen misleiding is dan ook dat je je goed laat voorlichten.

Wat zegt de Bijbel over misleiden? Daar gaat het in deze studie over. Tenminste alleen nog wat er in het Nieuwe Testament over staat. Als er iemand wil uitzoeken wat er in het Oude Testament over staat, meld je dan aan.

De citaten in deze studie komen uit de NBV of NBV21 vertaling tenzij anders is aangegeven.

Studievragen

Hoe ernstig is misleiding volgens de Bijbel voor de mensen?

Hoe kun je voorkomen dat je je laat misleiding? Hoe kun je er tegen wapenen?

Zijn er specifieke misleidingen waar tegen de Bijbel waarschuwt?

Nieuwe Testament

In het Nieuwe Testament zijn er allerlei woorden, die je met misleiden en bedriegen kunt vertalen.

Overzicht gebruikte woorden voor misleiden

Er zijn het Grieks verschillende woorden, die je met misleiden kunt vertalen. Het zijn zowel werkwoorden, zelfstandig naamwoorden en er is een bijvoeglijk naamwoorden, dat misleiden gaat.

	Woord	Soort woord	Strong	Opmerkingen:
1	πλανάω planaō	Werkwoord	G4105 SB3572	Misleiden, doen dwalen Komt 39 keer voor in 37 verzen. KJV: deceive (24x), err (6x), go astray (5x), seduce (2x), wander (1x), be out of the way (1x).
	πλάνη planē	Zelfstandig naamwoord vrouwelijk	G4106 SB3573	Misleiding, dwaling Komt 10 keer voor in 10 verzen. KJV: error (7x), to deceive (1x), deceit (1x), delusion (1x).
	πλάνος planos	Bijvoeglijk naamwoord	G4108 SB3575	Misleidende Komt 5 keer voor in 4 teksten. KJV: deceiver (4x), seducing (1x).
2	ἀπατάω apataō	Werkwoord	G538 SB494	Misleiden, bedriegen Komt 4 keer voor in 4 verzen. KJV: deceive (4x).
	ἀπάτη apatē	Zelfstandig naamwoord vrouwelijk	G539 SB495	Misleiding, bedrog Komt 7 keer voor in 7 verzen. KJV: deceitfulness (3x), deceitful (1x), deceit (1x), deceivableness (1x), deceivings (1x).
3	ἐξαπατάω exapataō	Werkwoord	G1818 SB1643	Misleiden, bedriegen. Komt 5 keer voor in 5 verzen. KJV: deceive (4x), beguile (1x).

De Griekse woorden kun je naast misleiden ook met bedriegen vertalen. Als gevolg van misleiding en bedrog kun je gaan dwalen. Dat kan ook nog de betekenis zijn van deze woorden. Een misleidende leer kun je een dwaalleer noemen. Iemand, die een dwaalleer onderwijst kun je een dwaalleraar.

Hieronder alle teksten in het Nieuwe Testament waar bovenstaande woorden in voorkomen.

Misleiden (planao)

Hieronder staan de 37 teksten waar het werkwoord planao in voorkomt. Ik heb de teksten gegroepeerd per onderwerp om de teksten toegankelijker te maken. Allereerst dat je zorg moet hebben voor mensen, die zijn misleid, die dwalen.

Zorg voor hen, die misleid zijn.
Dit zijn woorden van Jezus.
Matteüs 18:12-13. Wat denken jullie? Als iemand honderd schapen bezit en een daarvan dwaalt af, zal hij er dan niet negenennegentig in de bergen achterlaten en op weg gaan om het afgedwaalde dier te zoeken? Als het hem lukt het te vinden, dan zal hij zich, dat verzeker ik jullie, over dat ene meer verheugen dan over de negenennegentig andere die niet afgedwaald waren.
Opmerking: het kan hier ook gaan om dat ene schaap dat is misleid. Dat gaat Jezus weer opzoeken. Een zorg voor alle christelijke herders om misleide schapen weer terug te brengen.

Paulus herinnert zijn vriend er aan dat zij ook eens dwaalden.
Titus 3:3. Ook wij waren eens onverstandig, ongehoorzaam, op de verkeerde weg, slaaf van allerlei begeerten en lusten. Ons leven stond in het teken van boosaardigheid en afgunst, we verafschuwden en haatten elkaar.

Hier gaat het over Gods zorg voor het volk, terwijl ze maar blijven dwalen.
Hebreeën 3:10-11. … veertig jaar lang. Daarom werd die generatie door mijn woede getroffen, ik zei: “Altijd weer dwaalt hun hart, mijn wegen kennen ze niet.” En in mijn toorn heb ik gezworen: “Nooit zullen ze binnengaan in mijn rust.”’

En hier gaat het om een hogepriester van het volk Israël.
Hebreeën 5:1-2. Ieder mens die tot hogepriester wordt gekozen, behartigt de belangen van de mensen bij God: hij brengt gaven en offers voor hun zonden. Doordat hij zelf aan zwakheden ten prooi kan vallen, is hij bij machte begrip op te brengen voor hen die uit onwetendheid dwalen.
Opmerking: wat enorm liefdevol is dit.

Jakobus 5:19-20. Broeders en zusters, als een van u afdwaalt van de waarheid en een ander laat hem daarheen terugkeren, dan mag hij weten: wie een zondaar van het dwaalspoor terugbrengt, redt hem van de dood en wist tal van zonden uit.

1 Petrus 2:25. Eens dwaalde u als schapen, nu bent u teruggekeerd naar hem die de herder is, naar hem die uw ziel behoedt.

Als je je wilt wapenen tegen misleiding, dan moet je dit doen
Dit was tegen de sadduceeën, die Jezus een vraag stelden over het huwelijk bij de opstanding.
Matteüs 22:29. Jezus gaf hun ten antwoord: ‘U dwaalt, blijkbaar kent u de Schriften niet, en de macht van God evenmin!
Opmerking: een middel tegen misleiding, ken de Schriften.

In Marcus staat dezelfde uitspraak van Jezus met daarbij ook nog een voorbeeld van dé dwaling van de sadduceeën, die niet geloofden in een leven na de dood.

Marcus 12:24-27. Jezus antwoordde: ‘Dwaalt u niet? U kent de Schriften niet en de macht van God evenmin. Want wanneer de mensen uit de dood opstaan, trouwen ze niet en worden ze niet uitgehuwelijkt, maar zijn ze als engelen in de hemel. Wat betreft de opwekking van de doden, hebt u in het boek van Mozes in het gedeelte over de doornstruik niet gelezen dat God tegen hem zei: “Ik ben de God van Abraham, de God van Isaak en de God van Jakob”? Hij is geen God van doden, maar van levenden; u dwaalt vreselijk!’

Opmerking 1: hier staat ook het tweede middel om misleiding te voorkomen namelijk: ken de macht van God.
Opmerking 2: de sadduceeën namen wel de boeken van Mozes serieus en daar staat juist in dat God mensen noemde die bij Hem waren in de hemel. Er is dus leven na de dood.

Waarschuwingen van Jezus voor misleidingen wat betreft de toekomst
Matteüs 24:4-5. Jezus antwoordde hun: ‘Pas op dat niemand jullie misleidt. Want er zullen velen komen die mijn naam gebruiken en zeggen: “Ik ben de messias,” en ze zullen veel mensen misleiden.
Opmerking: misschien zeggen de mensen niet ‘Ik ben de messias’, maar ze vinden dat wel van zichzelf en gedragen zich ook zo..

Matteüs 24:11. Er zullen talrijke valse profeten komen die velen zullen misleiden.
Opmerking: een valse profeet is iemand die zogenaamd namens God spreekt maar dat niet doet. Voor iedere mens in kerk of christelijke gemeente, die toehoorders heeft, de belangrijke waarschuwing geen valse profeet te zijn.

Matteüs 24:23-26. Als iemand dan tegen jullie zegt: “Kijk, hier is de messias,” of: “Daar is hij,” geloof dat dan niet. Want er zullen valse messiassen en valse profeten komen, die indrukwekkende tekenen en wonderen zullen verrichten om zo mogelijk zelfs Gods uitverkorenen te misleiden. Let op, Ik heb jullie dit van tevoren gezegd. Wanneer ze dus tegen jullie zeggen: “Kom mee, hij is in de woestijn,” ga er dan niet heen, of als ze zeggen: “Kijk, hij is daarbinnen,” geloof dat dan niet.

Opmerking: van die woestijn heb ik geen voorbeeld. Je hebt wel dat men zegt ‘in ons kerkgebouw’ of ‘bij onze evangelische massabijeenkomst’ daar gebeurt het.

In hoofdstukken Marcus 13 en Lukas 21 staan overigens vergelijkbare teksten als in Matteüs 24.

Hier gaat het over Jezus, waarvan werd gezegd dat hij de mensen misleidde.
Johannes 7:12. Overal werd over hem gesproken: sommigen vonden dat hij een goed mens was, anderen meenden dat hij het volk misleidde.
Johannes 7:47. Maar de farizeeën zeiden: ‘Hebben jullie je ook al laten misleiden?

Er wordt ook misvattingen met naam en toenaam genoemd.
1 Korintiërs 6:9-10. Weet u niet dat wie onrecht doet geen deel zal hebben aan het koninkrijk van God? Vergis u niet. Ontuchtplegers noch afgodendienaars, overspeligen, schandknapen noch knapenschenders, dieven noch geldwolven, dronkaards, lasteraars noch uitbuiters zullen deel hebben aan het koninkrijk van God.

Opmerking: er staat in de NBV vertaling ‘vergis u niet’. HSV en NBG vertalen wel met ‘dwaalt niet’. Je kunt ook vertalen met ‘laat je niet misleiden’.

1 Korintiërs 15:33. Maar vergis u niet: slecht gezelschap bederft goede zeden.

Galaten 6:7-8. Vergis u niet, God laat niet met zich spotten: wat een mens zaait, zal hij ook oogsten. Wie op de akker van zijn zondige natuur zaait oogst de dood, maar wie op de akker van de Geest zaait oogst het eeuwige leven.

Jakobus 1:16-18. Geliefde broeders en zusters, vergis u niet: elke goede gave, elk volmaakt geschenk komt van boven, van de Vader van de hemellichten; bij hem is nooit enige verandering of verduistering waar te nemen. Hij wilde ons door de verkondiging van de waarheid tot leven roepen, om ons de eersten te maken in zijn schepping.
Opmerking: Halleluja.

1 Johannes 1:8. Als we zeggen dat we de zonde niet kennen, misleiden we onszelf en is de waarheid niet in ons.

Het zal steeds slechter gaan met hen, die misleiden.
2 Timoteüs 3:13. Slechte mensen en oplichters zullen van kwaad tot erger vervallen; het zijn bedriegers die zelf bedrogen worden.

Dit is een tekst over mensen, die onverstandig leven.
2 Petrus 2:15-16. Ze zijn afgedwaald, ze hebben de rechte weg verlaten en treden in de voetsporen van Bileam, de zoon van Bosor, die zich maar al te graag liet betalen voor onrecht. Maar hij werd voor zijn vergrijp terechtgewezen: een stom lastdier, dat met de stem van een mens sprak, maakte een eind aan de waanzin van die profeet.

Johannes schrijft dat ze moeten blijven bij wat ze van begin af aan hebben gehoord.
1 Johannes 2:26. Dit wilde ik u schrijven over hen die proberen u te misleiden.
Opmerking: Johannes schrijft hier over allerlei basisdingen van het christelijk geloof zoals in Jezus blijven, het eeuwig leven en de zalving.

En hier schrijft Johannes dat als we in Hem blijven we niet zullen zondigen.
1 Johannes 3:7. Kinderen, laat niemand u misleiden: wie rechtvaardig leeft is een rechtvaardige, zoals ook Jezus rechtvaardig is.
Opmerking: weest je bewust dat als je als rechtvaardige leeft, dat je dan ook een rechtvaardige ben.

Hier is het letterlijk dwalen bedoeld
Er waren gelovigen in de tijd van de schrijvers, die op de vlucht moesten gaan vanwege het evangelie. Ze dwaalden als het ware door de wereld.

Hebreeën 11:38-40. Ze doolden door verlaten oorden en berggebieden en verscholen zich in grotten en holen onder de grond. Ze waren voor de wereld te goed. Al deze mensen, die van oudsher om hun geloof geprezen worden, hebben de belofte niet in vervulling zien gaan omdat God voor ons iets beters had voorzien, en hij hen niet zonder ons de volmaaktheid wilde laten bereiken.
Opmerking: dit is de eerste tekst in dit hoofdstuk waarbij het letterlijk gaat over dwalen. Gelovigen die ons zijn voorgegaan.

Uit het boek Openbaring
Het boek Openbaring is het boek over de geestelijke strijd. Een belangrijk wapen bij geestelijke strijd is bedrog en misleiding.

Dit is een tekst aan de gemeente van Tyatira.
Openbaringen 2:20. Maar dit heb ik tegen u: u laat die Izebel, die zichzelf profetes noemt, haar gang gaan terwijl ze mijn dienaren met haar uitspraken tot ontucht en het eten van heidens offervlees verleidt.

Openbaringen 12:9. De grote draak werd op de aarde gegooid. Hij is de slang van weleer, die duivel of Satan wordt genoemd en die de hele wereld misleidt. Samen met zijn engelen werd hij op de aarde gegooid.

Openbaring 13:14. Het wist de mensen die op aarde leven te misleiden door de tekenen die het voor de ogen van het eerste beest kon verrichten. Het droeg hun op een beeld te maken voor het beest dat ondanks zijn steekwond toch leefde.

Dit is een profetie over Babel.
Openbaringen 18:23. … het licht van de lamp nooit meer in je schijnen. Het feestgedruis rond bruid en bruidegom zal in jou nooit meer te horen zijn. Eens waren je handelaars de groten der aarde, alle volken bezweken voor je verleidende toverij.

Openbaring 19:20. Het beest werd gevangengenomen, samen met de valse profeet die in zijn bijzijn tekenen had verricht, waardoor hij iedereen had misleid die het merkteken van het beest droeg en zijn beeld aanbad. Levend werden ze in de vuurpoel met brandende zwavel gegooid.

Openbaringen 20:3. Hij gooide hem in de diepte, sloot de put boven hem en verzegelde die, opdat de volken niet meer door hem misleid zouden worden tot de duizend jaar voorbij waren; daarna moet hij korte tijd worden losgelaten.

Openbaring 20:8. Dan gaat hij eropuit om de volken aan de vier hoeken van de aarde, Gog en Magog, te misleiden. Hij brengt hen voor de strijd bijeen, een menigte zo talrijk als zandkorrels aan de zee.

Openbaring 20:10. En de duivel, die hen misleidde, wordt in de poel van vuur en zwavel gegooid, bij het beest en de valse profeet. Daar zullen ze dag en nacht worden gepijnigd, tot in eeuwigheid.

Wat kunnen we van deze teksten leren?
We hebben allemaal zorg voor verdwaalde of misleide schapen. Matteüs 18:12-13. Ook God heeft die zorg. Hebreeën 3:10-11. Het is goed om te beseffen dat dwalen dikwijls uit onwetendheid gebeurt.

Wij zijn niet beter, want ook wij dwaalden eens. Titus 3:3. 1 Petrus 2:25.

Als je iemand laat terugkeren van een dwaling doe je iets goed. Jakobus 5:19-20.

Let op voor mensen, die doen alsof ze de Messias zijn. Of die zogenaamd namens God spreken. Of die zeggen ‘daar moet je zijn’ want daar is het. Matteüs 24.

Het kan goed dat iemand een misleider wordt genoemd, die het helemaal niet is. Jezus is daar een voorbeeld van. Johannes 7.

De kennis van de Schriften en kennis van de macht van God zijn goede wapenen tegen misleiding. Marcus 12:24-27

Een misvatting is dat je ondanks je kwalijke gedrag toch deel kunt hebben aan het Koninkrijk van God. 1 Korintiërs 6:9-10. Slecht gezelschap heeft slechte invloed. 1 Korintiërs 15:33. En zo je leeft dat doet ertoe. Galaten 6:7-8. Al het goede komt van God. Jakobus 1:16-18. Ieder mens worstelt wel iets met wat niet goed is. 1 Johannes 1:8.

Misleiders zullen zelf ook worden bedrogen. 2 Timoteüs 3:13. Soms worden ze terecht gewezen zoals Bileam. 2 Petrus 2:15-16. Degenen, die misleiden, ontvangen hun rechtvaardige oordeel. Openbaring 20:10.

Hou aan het onderwijs, dat goed was, vast. 1 Johannes 2:26. Wees je bewust dat als je als rechtvaardige leeft, dat je dan ook een rechtvaardige ben. Laat je niet wijsmaken dat het anders is. 1 Johannes 3:7.

<<de analyse van de teksten uit het boek Openbaring moeten nog aan deze lijst worden toegevoegd>>

Misleiding (plane)

Het zelfstandig naamwoord plane komt tien keer voor in het Nieuwe Testament. Hieronder zijn alle teksten genoemd.

Matteüs 27:64. Geef dan bevel dat het graf tot de derde dag toe beveiligd wordt, opdat Zijn discipelen Hem ’s nachts misschien niet komen stelen en tegen het volk zeggen: Hij is opgewekt uit de doden. En dan zal de laatste dwaling erger zijn dan de eerste. [HSV]
Opmerking 1: men vond dat Jezus zou zijn opgewekt een dwaling. De eerste dwaling lijkt mij te zijn, dat Jezus de beloofde Messias zou zijn. Terecht vond men dat de opwekking uit de dood groter was.
Opmerking 2: de NBV vertaalt plane met ‘leugen’, wat naar mijn idee een onjuiste indruk geeft.

Romeinen 1:26-27. Daarom heeft God hen uitgeleverd aan onterende verlangens. De vrouwen hebben de natuurlijke omgang verruild voor de tegennatuurlijke, en ook de mannen hebben de natuurlijke omgang met vrouwen losgelaten en zijn in hartstocht voor elkaar ontbrand. Mannen plegen ontucht met mannen; zo ontvangen ze, door eigen toedoen, het verdiende loon voor hun dwaling.
Opmerking: de dwaling is dat de tegennatuurlijke omgang beter of mooier zou zijn. Wat zou het verdiende loon zijn? Die specifieke seksverslaving?

Ga op de weg van volwassen worden in het geloof.
Efeziërs 4:14. Dan zijn we geen onmondige kinderen meer die stuurloos ronddobberen en met elke wind meewaaien, met wat er maar verkondigd wordt door mensen die tot alles in staat zijn wanneer ze anderen listig en doortrapt op een dwaalspoor willen brengen. 

Paulus geeft zijn goede bedoelingen aan bij de gemeente.
1 Tessalonicenzen 2:3. Onze oproep berust niet op een dwaling, op oneerlijkheid of bedrog.

Dit gebeurt er als mensen onder de indruk zijn van de wetteloze.
2 Tessalonicenzen 2:11-12. … omdat zij de liefde voor de waarheid niet aangenomen hebben om zalig te worden. En daarom zal God hun een krachtige dwaling zenden, zodat zij de leugen geloven, opdat zij allen veroordeeld worden die de waarheid niet geloofd hebben, maar een behagen hebben gehad in de ongerechtigheid. [HSV]
Opmerking: een dwaling ontvangen is het tegenovergestelde van een openbaring ontvangen van de Geest. God zendt ook dwalingen. De openbaringen zijn een schaars goed en die ontvang je uit genade.

Jakobus 5:19-20. Broeders en zusters, als een van u afdwaalt van de waarheid en een ander laat hem daarheen terugkeren, dan mag hij weten: wie een zondaar van het dwaalspoor terugbrengt, redt hem van de dood en wist tal van zonden uit.

Het kan zo maar gebeuren dat mensen, die van dwaalwegen waren gered opnieuw in problemen komen.
2 Petrus 2:18. Want door zeer hoogdravende woorden vol onzin te spreken, verlokken zij met de begeerten van het vlees en met losbandigheden mensen die daadwerkelijk ontvlucht waren aan hen die in dwaling verkeren. [HSV]

2 Petrus 3:17. U dan, geliefden, omdat u dit van tevoren weet, wees op uw hoede, zodat u niet door de dwaling van normloze mensen wordt meegesleept en afvalt van uw eigen vastheid. [HSV]

1 Johannes 4:6. Wij komen uit God voort. Wie God kent luistert naar ons. Wie niet uit God voortkomt luistert niet naar ons. Hieraan kunnen we de Geest van de waarheid en de geest van de dwaling herkennen.

Hier gaat het over de dwaling van Bileam.
Judas 1:11. Wee hun, want zij zijn de weg van Kaïn ingeslagen en hebben zich om loon in de dwaling van Bileam gestort en zijn door het tegenspreken als van Korach omgekomen.
Opmerking: de dwaling van Bileam was dat je zonder problemen wel tegen de wil van God in kon gaan.

Wat kunnen we van deze teksten over dwalingen leren?
Er wordt twee teksten met concrete dwalingen genoemd. Of Jezus nu wel of niet is opgestaan. Matteüs 27:64. En de dwaling van Bileam. Judas 1:11.

Er zijn hele groepen mensen, die in dwalingen leven door een onnatuurlijk omgang met elkaar. Paulus. Romeinen 1:26-27. Een andere dwaling is dat je zonder zedelijk gedrag en zonder normen goed kunt leven. 2 Petrus 2:1 en 3:17.

Om te voorkomen dat je zelf in dwalingen terecht komt is het belangrijk om volwassen te worden in je geloof. Efeziërs 4:14.

De apostel Paulus vermeldt dat hij met eerlijke bedoelingen bezig is. 1 Tessalonicenzen 2:3.

In dwalingen gaan geloven is ook een vorm van een oordeel. Zie 2 Tessalonicenzen 2:11-12.

Ook hier het mooie uitzicht voor hen, die mensen uit een dwaling halen. Zie Jakobus 5:19-20.

Johannes meldt dat er onder mensen een geest van dwaling kan zijn. Het kan zijn dat je daardoor niet naar goede woorden kunt luisteren. 1 Johannes 4:6.

Misleiders (planos)

Van de vijf keer dat het bijvoeglijk naamwoord planos voorkomt gaat het drie keer over menselijke misleiders en twee keer over geestelijke misleiders.

Je kunt er van worden beschuldigd misleider te zijn terwijl je het niet bent. Dat gebeurde Jezus.
Matteüs 27:62-63. De volgende dag, dat is de dag na de voorbereiding, kwamen de overpriesters en de Farizeeën bij Pilatus bijeen, en zeiden: Heer, wij herinneren ons dat deze verleider gezegd heeft toen Hij nog leefde: Na drie dagen zal Ik opgewekt worden. [HSV]

Het gebeurde ook de apostel Paulus.
2 Korintiërs 6:8. We worden bedriegers genoemd maar spreken de waarheid.

Maar in het echt zijn er misleidende geesten.
1 Timoteüs 4:1. Maar de Geest zegt uitdrukkelijk dat in latere tijden sommigen afvallig zullen worden van het geloof en zich zullen wenden tot misleidende geesten en leringen van demonen. [HSV]

En ook mensen, die misleiders zijn.
2 Johannes 1:7. Er zijn veel misleiders in de wereld verschenen die de komst van Jezus Christus als mens niet belijden. In hen is de misleider bij uitstek, de antichrist, te herkennen.

Opmerking: in veel kerken belijden ze wel enerzijds dat Jezus als mens gekomen is, maar ze beoordelen Jezus anderzijds wel als God. Hij kon alles, Hij wist alles, Hij doorzag alles, Hij wist alles van tevoren. Dat lijkt me zeker een dwaling. Als je Jezus bij zijn komst hier op aarde wel als mens ziet dan ontstaat er ook de wil om Hem na te volgen.

Misleiden en misleiding (apatao en apate)

Het Griekse werkwoord apatao kun je met misleiden en bedriegen vertalen. Het zelfstandig naamwoord apate met misleiding en bedrog.

Hier de drie teksten waar het woord apatao en de zeven teksten waar het woord apate in voorkomt.

Efeziërs 5:6. Laat u door niemand met loze woorden misleiden, want wie God ongehoorzaam is, wordt getroffen door zijn toorn.

In het onderwijs over de man vrouw relatie.
1 Timoteüs 2:14. En niet Adam is misleid, maar de vrouw is, toen zij misleid werd, tot overtreding gekomen. [HSV]

Jakobus 1:26. Wie meent dat hij God dient, terwijl hij zijn tong niet kan beteugelen, zit op een dwaalspoor, en heel zijn godsdienst is vergeefse moeite.

En hier de zeven teksten waar het woord apate in voorkomt.

Matteüs 13:22. Het zaad dat tussen de distels is gezaaid, dat zijn zij die het woord horen, maar bij wie de zorg om het dagelijkse bestaan en de verleiding van de rijkdom het woord verstikken, zodat het zonder vrucht blijft.
Opmerking: het gaat hier om de leugen dat rijkdom je gelukkig maakt.

Dit is een parallelle tekst uit het boek Marcus, die ook een toevoeging heeft, namelijk de verwijzing naar diverse verlangens.
Marcus 4:19. … maar de zorgen om het dagelijks bestaan en de verleiding van de rijkdom en hun verlangens naar allerlei andere dingen komen ertussen en verstikken het woord, zodat het zonder vrucht blijft.
Opmerking: de toevoeging gaat over de verlangens naar van allerlei en nog wat.

Efeziërs 4:21-24. Door Jezus wordt duidelijk dat u uw vroegere levenswandel moet opgeven en de oude mens, die te gronde gaat aan bedrieglijke begeerten, moet afleggen, dat uw geest en uw denken voortdurend vernieuwd moeten worden en dat u de nieuwe mens moet aantrekken, die naar Gods wil geschapen is in waarachtige rechtvaardigheid en heiligheid.
Opmerking: het woord epithumia dat hier met begeerten is vertaald komt aan de orde in de studie hartstochten.

Kolossenzen 2:8. Wees op uw hoede en laat u niet meeslepen door holle en misleidende theorieën die op menselijke tradities zijn gebaseerd en zich richten op de machten van de wereld en niet op Christus.

2 Tessalonicenzen 2:9-10. De komst van de wetteloze mens is het werk van Satan en gaat gepaard met groot machtsvertoon en valse tekenen en wonderen, en allen die verloren zullen gaan, zal hij met zijn kwaadaardigheid verleiden. Want ze hebben de liefde voor de waarheid, die hen had kunnen redden, niet aanvaard.

Hebreeën 3:13. … maar wijs elkaar terecht, elke dag dat dit ‘vandaag’ nog geldt, opdat niemand van u halsstarrig wordt omdat hij door zonde verleid werd.

2 Petrus 2:13. En wanneer ze samen met u aan een feestmaal deelnemen, zijn ze een schandvlek voor uw gezelschap, omdat ze zwelgen in hun bedrieglijk genot. 

Wat kunnen we leren van deze teksten?
Als je God ongehoorzaam bent, is Hij boos op je. Geloof het niet als je een ander woord hoort. Efeziërs 5:6

Als je je tong niet kan beteugelen zit je op een dwaalspoor als je denk dat je God toch kunt dienen. Jacobus 1:26.

Let op dat je geestelijke groei niet wordt belemmerd door zorgen of een zucht naar rijkdom. Matteüs 13:22 en Marcus 4:19.

Kom niet onder de indruk van holle theorieën. Kolossenzen 2:8. Of machtsvertoon. 2 Tessalonicenzen 2:9-10.

Let op bedrieglijke begeerten. Efeziërs 4:21-24. En bedrieglijk genot. 2 Petrus 2:13

Wijs elkaar terecht. Hebreeën 3:13.

Misleiden (exapatao)

Hiervoor ging het om het woord apatao. Het voorvoegsel ‘ex’ accentueert dat degene, die men misleidt uit zijn normale doen of denken wordt weggeleid. [Bron Studiebijbel]

Hier de vijf teksten waar het werkwoord exapatao in voorkomt.

Romeinen 7:11. De zonde heeft gebruikgemaakt van het gebod: ze heeft mij misleid en mij door het gebod gedood.
Opmerking: de zonde is hier als een persoon voorgesteld. Het volk Israël had zich met een vloek tot de dood verbonden als ze zich niet aan de geboden zouden houden. Dat is de achtergrond van deze tekst.

Dit gaat over misleiders.
Romeinen 16:18. … want zulke mensen dienen niet Christus, onze Heer, maar alleen hun eigen lusten, en door fraaie en welluidende woorden misleiden ze argeloze mensen.

Je moet ook niet jezelf misleiden.
1 Korintiërs 3:18. Laat niemand zichzelf bedriegen. Wanneer iemand van u denkt dat hij in deze wereld wijs is, moet hij eerst dwaas worden; pas dan kan hij wijs worden.
Opmerking: wees niet zelfgenoegzaam en wees nederig. Wat we weten, weten we van de Heer.

2 Korintiërs 11:2-3. Ik waak over u zoals God over u waakt. Ik heb u aan één man uitgehuwelijkt, aan Christus, en ik wil u als een kuise bruid aan hem geven. Alleen vrees ik dat, zoals Eva door de slang op sluwe wijze bedrogen werd, uw gedachten worden weggelokt van de oprechte en zuivere toewijding aan Christus.

2 Tessalonicenzen 2:3. Laat u door niemand misleiden, op geen enkele manier. De dag van de Heer breekt niet aan voordat velen zich van het geloof hebben afgekeerd en de wetteloze mens verschenen is, hij die verloren zal gaan.
Opmerking: inmiddels is de wetteloze mens al lang geleden verschenen. In de kerk was er, al in de eerste eeuwen, steeds minder belangstelling voor Gods geboden en buiten de kerk is het zeker niet beter.

Wat kunnen we leren van deze teksten?
Let op mensen met fraaie en welluidende woorden of het geen misleiders zijn. Romeinen 16:18

Misleidt jezelf niet. Zoals om te denken dat je wijs bent. 1 Korintiërs 3:18.

Het is het werk van een apostel, zoals Paulus was, om te waken over de gemeenten. 2 Korintiërs 11:2-3

Neem de oproep ‘laat u door niemand misleiden’ serieus. 2 Tessalonicenzen 2:3.

Met toevoeging innerlijk (prhen)

Twee keer is er een woord voor misleiden waar phren aan is toegevoegd om daarmee het innerlijk aan te geven.

Hier als eerste het zelfstandig naamwoord phrenapates Strong G5423. Aan het woord apate is het woord phren toegevoegd, innerlijk. Innerlijke misleider. Dit woord komt alleen in deze tekst voor.

Dit was het advies van de apostel om hen stevig aan te pakken.
Titus 1:10-11. Want er zijn ook veel opstandigen, mensen die zinloos praten en misleiders, vooral die van de besnijdenis zijn. Men moet hun de mond snoeren. Zij brengen hele huisgezinnen in verwarring, door te leren wat onbehoorlijk is, om schandelijke winst. [HSV]

Opmerking: onder opstandige mensen zijn misleiders. Je moet hen goed in de gaten houden.

En dan is er ook nog het werkwoord phrenapatao, Strong G4422. Je innerlijk misleiden. Dit woord komt alleen in deze tekst voor.

Galaten 6:3. Wie denkt dat hij iets is terwijl hij niets is, bedriegt zichzelf.
Opmerking: dat gevaar is er voor ieder mens, dat hij van zichzelf denkt dat hij of zij meer is dan hij of zij in werkelijkheid echt is.

Dwaalleraren?

In de vertalingen komt het woord dwaalleraren voor, waarom zijn we die hierboven nog niet tegengekomen?

Dit zijn de drie teksten, waarbij het woord dwaalleraar voorkomt met opmerkingen over wat er in de Griekse tekst staat. Er is geen Grieks woord dat je één op één met dwaalleraar kunt vertalen.

2 Timoteüs 2:17-18. Wat dwaalleraren vertellen woekert voort als een gezwel. Ook Hymeneüs en Filetus zijn van de waarheid afgedwaald door te beweren dat de opstanding al heeft plaatsgevonden. Daarmee ondermijnen ze het geloof van anderen.

Opmerking 1: in het Grieks staat ‘mensen die zich behoren te schamen’.
Opmerking 2: deze mensen beweerden dat je de opstanding als geestelijk moest zien. Door kennis (gnosis) sta je als het ware op in een nieuw leven. Het is een dwaalleer die nu vreemd lijkt, maar al in de dagen van Paulus opkwam en nog eeuwen invloed had. De naam Hymeneüs noemt Paulus ook in 1 Timoteüs 1:20.
Opmerking 3: in het Grieks staat dat ze aangaande de waarheid hun doel hebben gemist. In de NBV21 staat ‘van de waarheid afgedwaald’, doel gemist is toch mooier, dat is actief.

2 Timoteüs 3:8. Zoals Jannes en Jambres zich tegen Mozes hebben verzet, zo verzetten deze dwaalleraren zich tegen de waarheid. Het zijn mensen met een zieke geest en een onbetrouwbaar geloof.

Opmerking: in het Grieks staat “mensen met een corrupt verstand”.

2 Petrus 2:1. Toch zijn er destijds onder het volk ook valse profeten opgetreden, en zo zullen er ook onder u dwaalleraren verschijnen. Ze zullen verderfelijke ketterijen binnensmokkelen en zelfs de meester die hen heeft vrijgekocht verloochenen. Daarmee bewerken ze spoedig hun eigen ondergang.

Opmerking: in het Grieks staat ‘valse leraren’ net zoals er ‘valse profeten’ staat. Het zijn onechte leraren. Onechte leraren is net wat anders dan dwaalleraren. Het ‘dwaal’ komt niet in het woord voor.

Wat kunnen we van deze teksten leren?
De waarheid is belangrijk. Daar moet je je niet tegen verzetten. Die waarheid heeft een doel, dat moet je niet missen.

De vertalingen introduceren een begrip dat niet in de Bijbel voorkomt. Goed om te weten.

In het laatste vers, 2 Petrus 2:1 staat het woord ketterij, daar gaat het volgende hoofdstuk over.

Ketterij

Hier de gegevens van het Griekse woord dat je met ketterij kunt vertalen.

	Woord	Soort woord	Strong	Opmerking:
1	αἵρεσις airesis	Zelfstandig naamwoord vrouwelijk	G139	Ketterij, sekte Komt 9 keer voor in 9 verzen KJV: sect (5x), heresy (4x).

Het woord αἵρεσις (airesis) komt van het Griekse woord αἱρέω (haireō) dat je met kiezen kunt vertalen. Bij een sekte of ketterij is er een verkeerde keuze gemaakt.

Handelingen 5:17. Maar de hogepriester stond op, en allen die bij hem waren (dit was de sekte van de Sadduceeën) en zij werden vervuld met afgunst. [HSV]

Handelingen 15:5. Maar, zeiden zij , er zijn er enigen opgestaan onder de aanhangers van de sekte van de Farizeeën die gelovig zijn geworden, die zeggen dat men hen moet besnijden en moet gebieden de wet van Mozes in acht te nemen. [HSV]

Handelingen 24:5. Het is ons gebleken dat deze man een ware pest is en dat hij in het hele rijk onlusten onder de Joden veroorzaakt. Als een van de voornaamste leiders van de sekte van de Nazoreeërs.

Handelingen 24:14. Maar wel wil ik hier verklaren dat ik overeenkomstig de Weg, die zij een sekte noemen, de God van onze voorouders dien en dat ik geloof in alles wat in de Wet en de Profeten geschreven staat;

Handelingen 26:5. Als die van over lang mij te voren gekend hebben (indien zij het wilden getuigen), dat ik, naar de nauwgezetste sekte van onze godsdienst, als een Farizeeër geleefd heb. [Statenvertaling]
Opmerking: NBV21 en HSV vertalen met ‘richting’, de NBG met ‘partij’.

Handelingen 28:22. Maar wij willen wel graag van u horen wat u denkt, want wat deze sekte betreft, is het ons bekend dat ze overal tegengesproken wordt. [HSV]

1 Korintiërs 11:19. Want er moeten ook afwijkingen in de leer onder u zijn, opdat wie beproefd blijken te zijn, in uw midden openbaar komen. [HSV]
Opmerking: de NBV21 houdt het op ‘partijvorming’.

Galaten 5:19-20. Het is bekend wat de werken van het vlees zijn, namelijk overspel, hoererij, onreinheid, losbandigheid, afgoderij, toverij, vijandschappen, ruzie, afgunst, woede-uitbarstingen, egoïsme, onenigheid, afwijkingen in de leer, … [HSV]
Opmerking: de NBV21 heeft het woord ‘rivaliteit’. Vind ik niet zo passend.

2 Petrus 2:1. Toch zijn er destijds onder het volk ook valse profeten opgetreden, en zo zullen er ook onder u dwaalleraren verschijnen. Ze zullen verderfelijke ketterijen binnensmokkelen en zelfs de meester die hen heeft vrijgekocht verloochenen. Daarmee bewerken ze spoedig hun eigen ondergang.

Wat kunnen we van deze teksten leren?
De NBV21 vertaalt in drie gevallen het woord ‘sekte’ helemaal niet terwijl de Bijbel wel als extra informatie geeft dat Paulus zowel de Sadduceeën als de Farizeeën als een sekte beschouwd.

Dit woord gaat om waarheid tegenover leugen. Bij de NBV21 vertalingen gaat het meer over onderlinge rivaliteit.

Men beschouwde de gelovigen in Jezus ook als een sekte. De sekte van de Nazoreeërs. De sekte van de man van Nazareth. Die woord verwijst naar de wortel van de voorouders van koning David. Zie studie over Nazareth.

Afwijkingen in de leer, ketterijen zijn een werk van het vlees. Galaten 5:19-20. Wellicht omdat je een overtuiging kiest die prettig voor je is.

Onechte leraren, pseudo leraren verspreiden verderfelijke ketterijen. 2 Petrus 2:1.

Andere bronnen

Ik heb twee boeken met het woord misleiding in de titel: Misleid door New Age van Will Baron met als ondertitel Ervaringen van een New Age prediker. En het boek Israel en de Palestijnen van Willem Ouweneel met als ondertitel Waarheid en misleiding.

Deze boeken gaan inderdaad over twee gebieden waar veel misleiding is namelijk rond New Age en rond Israël en de Palestijnen.

Van de in juli 2022 afgetreden premier Boris Johnson van het Verenigd Koninkrijk werd een beschrijving gegeven van zijn methoden van misleiding. Dit is de lijst. Hij beheerst het gebruik van fouten, weglatingen, overdrijvingen, verkleining, dubbelzinnigheid en platte ontkenning. Hij is even bedreven in de ironische grap, de leugen en de grote leugen, het wezelwoord en de halve waarheid, de hyperbolische leugen, de voor de hand liggende leugen als de onzin leugens. Schrijver Peter Osborne publiceerde een heel boek over de leugens die door Johnson in de loop der jaren werden opgedist.

Premier Johnson misleidde ook zichzelf. Denk ik. Ik veronderstel dat hij dacht altijd alles wel weer recht te kunnen praten. Maar dat lukte uiteindelijk dus niet meer. Nu zint hij op een nieuwe kans.

Volgens de Katholieke Katechismus is ketterij het, na het ontvangen van he doopsel, hardnekkig ontkennen of in twijfel trekken van een of andere waarheid die met goddelijk en katholiek geloof geloofd moet worden.

Overwegingen

Onverstandige opvattingen en overtuigingen leiden tot onverstandig leven. Als je een goed leven wil leiden is het belangrijk om verstandige standpunten te hebben.

De Bijbel kan ons helpen om op het goede levensspoor te komen. De Bijbel bouwstoffen voor een verstandig leven.

De Bijbel wijst ons op het gevaar van misleidingen en misleiders. En geeft allerlei aanwijzingen over hoe je kunt herkennen. Het is goed ernaar te streven dat je zo min mogelijk rare overtuigingen en opvattingen in je leven hebt. Geheel en al voorkomen is onmogelijk.

Helaas hebben allerlei misleiders in de kerk van begin af aan hun werk gedaan. Ze hebben gezorgd voor flink wat afwijkingen in de kerk t.o.v. wat in de Bijbel staat. Dat zal de reden dat de kerk zwak is geworden. We zijn als kerk niet meer leidend en bepalend in de maatschappij. Wat we lange tijd wel geweest zijn.

Aan ons de taak om die afwijkingen te identificeren en te gaan proberen weer op de goede weg te komen, zodat de kerk weer meer de oorspronkelijke leidende positie in kan gaan nemen.

Meestal gaat men er in iedere kerk vanuit dat de overtuigingen in de eigen kerk correct zijn. Als men met een andere overtuiging in aanraking komt dat kan dat als dwaalleer worden bestempeld.

Het is denk ik goed om vast te stellen dat wat in de Bijbel staat de juiste kennis is en alles wat daarvan afwijkt een dwaalleer is. Bij het bestuderen van de Bijbel, waarbij de studies op deze site worden geplaatst, ben ik veel afwijkingen tegengekomen.

Er zijn er allerlei dwalingen in de kerk gekomen doordat in de eerste eeuwen het zicht op het Oude Testament minder werd en het Griekse denken ging overheersen (1).

Er zijn er allerlei dwalingen in de kerk gekomen omdat het Nieuwe Verbond heftig was voor individuele mensen omdat die teveel overgave vereiste en ook voor leiders omdat het Nieuwe Verbond leidde tot weinig grip op de mensen, te weinig beheersbaar (2).

En er zijn sinds de tijd van de verlichting weer nieuwe dwalingen ontstaan en ook in de nieuwe tijd waarin we leven proberen we ons ook naar die ontwikkelingen te buigen (3).

	Omschrijving dwaalleer
1.	De geboden van God zijn niet belangrijk want er is genade. Zondag ipv van sabbat. Preken ipv onderwijs. Doop als een besnijdenis. Kerk ipv Israël. Christelijke feesten deels ipv feesten in de Bijbel. Of hel of hemel ipv de visie in de Bijbel.
2.	Gaven van de Geest en wonderen alleen voor het begin van de kerk.
3.	Geloof is een zaak van het verstand, het hoofd en niet voor het hart. Omdat we mensen willen liefhebben praten we hun situatie goed.

Welke dwaalleren zijn in jouw kerk of gemeente aan de orde?

Lessen

Het gaat zo. Je mist de juiste kennis, je hebt overtuigingen, die niet kloppen en daardoor kom je op dwaalwegen en die bezorgen je narigheid. In ernstige mate leiden de dwaalwegen tot de dood en tot toorn van God.

Het is dus zaak om tot de juiste kennis en overtuigingen te komen. Hoe zuiverder des te beter. Voor dat doel is deze site bedoeld, om goede kennis onder de aandacht te brengen.

Om op het goede spoor te komen en te blijven is het belangrijk dat je de Bijbel kent en dat je de kracht van God kent. Dat je niet onwetend bent. Zo formuleert de Bijbel dat.

Het is goed om ook zelf op de hoede te zijn voor mensen, die je misleiden. Misleiders waren er in de tijd van Jezus, de tijd van de Handelingen van de apostelen, in de hele geschiedenis tot nu toe en ze zijn er ook heden ten dage.

Het is ook goed om niet jezelf te misleiden. Wees bescheiden over wat je weet en wat je kan.

Dit is het rijtje van waar je je in ieder geval niet moet toe laten misleiden:

– dat de zorgen om het dagelijks bestaan je geestelijke groei belemmeren, dat het verlangen naar rijkdom en allerlei andere verlangens je geestelijke groei belemmeren Matteüs 13:22, Marcus 4:19

– dat je denkt dat je Gods beloften kunt ontvangen als je je met allerlei onreine praktijken bezig houdt. 1 Korintiërs 6:9

– dat je kan verkeren in slecht gezelschap zonder dat het invloed op je heeft. 1 Korintiërs 15:33.

– dat je fout kunt doen zonder gevolgen. Galaten 6:6.

– dat je onder de indruk moet zijn van groot machtsvertoon en valse tekenen en wonderen. 2 Tessalonicenzen 2:9

– dat je denkt dat het goed er vanzelf is, nee, het komt van God. Jakobus 1:16

– dat je je zonder veroordeling kunt laten betalen voor onrecht. 2 Petrus 2:15.

En hier nog twee tips:

– wees op je hoede voor mensen met fraaie en welluidende woorden, Romeinen 16:18, en let ook op loze woorden, Efeziërs 5:6, en holle theorieën, Kolossenzen 2:8

– verbeeld je niet dat je de zonde niet kent. 1 Johannes 1:8.

Het grote wapen tegen misleiding en dwaling is kennis. Zie de studie kennis.

Pastorale notities

Het is een belangrijke en mooie taak en opdracht om mensen, die op een dwaalspoor zijn geraakt, weer op het juiste pad te brengen. Denk aan die gelijkenis van dat ene schaap dat misleidt was om die weer terug te brengen.

Om mensen iets te leren is, naast een goede uitleg, de Heilige Geest nodig, omdat die mensen echt kan overtuigen. Dikwijls zijn vervolggesprekken nodig om kennis te borgen.

Wees bescheiden en beperk je tot onderwerpen waarvan je vanuit de Bijbel voldoende kennis hebt.