Er zijn allerlei godsdiensten in onze wereld met daarbinnen nog allerlei varianten of ondersoorten. Zo kun je christelijk zijn en daarbinnen katholiek, orthodox, protestant, evangelisch en nog een andere variant. Of moslim en daarbinnen tot de sjiieten of soennieten behoren of tot nog een ander stroming.

Maar als het gaat om wat men van oordeel is over geestelijke wezens, dan zijn de verschillen ineens eigenlijk wel klein.

De joden, christenen en moslims proberen die ene God te dienen, die de Schepper is en boven alles staat. Ook in plaatselijke godsdiensten van de volken komt dat verlangen voor.

Godsdiensten die een allerhoogste macht onderscheiden worden door de godsdienst wetenschappers monotheïstisch godsdiensten genoemd. Voor de joden en de christenen is dat God de Vader, de God van Israël en voor de moslims is dat Allah. Die laatste is een alleenheerser. De God van Israël heerst niet alleen. Er is de zoon van God, de geest van God en andere belangrijke machten in de hemel en onder de mensen zijn er de kinderen van God. Het is de vraag of je het christendom als monotheïstische godsdienst moet zien.

Daarnaast onderscheidt men dikwijls goede en kwade geestelijke wezens in allerlei soorten en maten. Maar ook hier zie ik, naar wat ik ervan weet, veel eenheid.

En in die godsdiensten is er sprake van twee belangrijke kenmerken. Er is een hiërarchie: je hebt grote en belangrijke, minder belangrijke, tot kleine. En er is sprake van dat ze goed en kwaad zijn en doen.

De Bijbel zegt veel, vooral in de zijlijn, over geestelijke wezens. Grofweg komt wat de Bijbel zegt overeen met wat andere godsdiensten zeggen over geestelijke wezens. Ook hier een hiërarchie en een onderscheid tussen goed, die zijn aan God de Schepper gekoppeld, cherubs, serafs en engelen en al die andere wezens, die van vervelend tot heel vervelend zijn.

De namen van geestelijke wezens kunnen in godsdiensten heel verschillend zijn, maar dikwijls kun je ze aan wat ze doen in de diverse godsdiensten dezelfde goden onderscheiden. Dat had je al bij het Romeinse rijk met de Griekse namen en de Romeinse namen voor de goden. Zo werd godin Artemis bij de Grieken, bij de Romeinen Diana genoemd. Overigens is er van de Griekse en Romeinse godenwereld alleen nog maar een toeristische aantrekkelijkheid overgebleven.

De speciale tak van wetenschap, die de godsdiensten beschrijven en analyseren, beschrijven de godsdiensten zoals mensen hun godsdienst zien en beleven. Dat is voor hen belangrijk. Niet of wat de mensen over hun godsdienst beweren met de werkelijkheid klopt.

Wie weet gaan godsdienstwetenschappers er persoonlijk ook vanuit dat godsdiensten alleen een menselijke aangelegenheid zijn. Atheïsten zeggen dat ook te denken. Er is geen geestelijke werkelijkheid.

Je kunt inderdaad denken dat er geen geestelijke werkelijkheid is. Maar zodra je met iets uit die wereld hebt kennis gemaakt, kun je dat moeilijk meer volhouden. Je kunt beweren dat vliegtuigen niet bestaan, maar als er een vliegtuig over je hoofd scheert is het moeilijk vol te houden dat ze niet bestaan.

Dan heb je godsdiensten, die alleen maar een bepaalde filosofie pretenderen te zijn. Die beweren alleen gericht te zijn op de mens en een geestelijke wereld verder buiten beschouwing te laten. Dat het alleen maar een filosofie zou zijn, is wellicht de bedoeling geweest, maar door meditatie en dergelijke geestelijke oefeningen is ook hier de invloed van de geestelijke wereld te merken. Dikwijls is er dan een verhullend woord voor zoals kosmische krachten.