Ongeveer drie kwart van de Bijbel is in het Hebreeuws geschreven en die andere kwart in het Grieks, maar wel door Hebreeuws sprekende mensen.
Dit artikel is bedoeld om door meer kennis van de Hebreeuwse taal meer te begrijpen van de Bijbel. Niet om Hebreeuws te leren spreken of te schrijven.
Bij de introductie voor dit onderwerp is al over het andere karakter van deze taal t.o.v. de Nederlandse taal geschreven.
Het Hebreeuwse schrift
Als je kijkt naar de tekens die men toepast, dan ziet het er nogal vierkanterig uit.
Hieronder als voorbeeld de eerste zin van veel dankgebeden. Baruch Atah Adonai, Eloheinu Melech Ha’Olam oftewel Gezegend bent U Heer, onze God, Koning van de Wereld.
Men noemt dit schrift kwadraatschrift. Hoogte en breedte van de letter zijn op een enkele uitzondering na gelijk. De betekenis zit niet in de hoogte of de breedte maar in de vorm in de oppervlakte. Vandaar kwadraat.
Er is ook nagedacht over het ontwerp van de letters. De jod en de wav zijn elementaire letters. De vormen van de andere letters zijn uit deze kleinere elementen opgebouwd.
Zo bestaat de aleph wat leider kan betekenen, uit twee keer het teken van de zesde letter, de wav, wat staat voor de mens. En twee keer het teken van de achtste letter, de jad, wat staat voor een hand. Zo zou je kunnen zeggen een leider is een mens, die op handen wordt gedragen.
Het schrift lijkt ontworpen te zijn in de tijd van koning Salomo of wellicht door de koning zelf. In de tijd daarvoor gebruikte men andere tekens. Dat schrift noemen wij nu paleo Hebreeuws schrift.
Onze letters worden op een lijn geschreven. Zo leren we dat op de basisschool. Maar de Hebreeuwse letters hangen aan een lijn. Ze hangen halverwege tussen de hemel en de aarde.
In het Hebreeuws schrijf je van rechts naar links, als het ware naar je toe. De inspiratie komt van boven. Terwijl wij schrijven van links naar rechts van ons af.
Wij schrijven wel van boven naar beneden, net als zij dat doen. Heel goed.
Maar de bladzijden sla je naar rechts om. De voorkant van een boek zou bij ons de achterkant zijn.
Het Hebreeuwse alfabet
Voor het Hebreeuwse schrift zijn 22 letters ontwikkeld. Iedere letter heeft een naam. Die naam heeft ook een betekenis. Os, huis, hand, vis, kameel, stok, mens, etc. Het beeld van de letter is een abstracte vorm van waar de letter voor staat.
Er is ook een volgorde van de letters bedacht. De eerste letter noemt men de aleph. Dat woord betekent eerste, hoofd, maar ook een rund noemt men een aleph. De tweede letter noemt men de beth. Beth is het woord voor huis. Het woord duidt ook op bescherming. Immers je eigen huis is de plek van veiligheid, daar ben je als het goed is, veilig.
Men heeft alleen letters voor medeklinkers bedacht. Dat maakt de woorden korter, maar natuurlijk wel lastiger om als leek te lezen.
Daarom zet men er als geheugensteuntje voor buitenlanders en kleine kinderen puntjes en kleine streepjes onder of boven de letters. Aan het tekentje zie je welke klinker moet worden uitgesproken.
Als een kind in Israël zonder tekentjes kan lezen dan zijn ouders en het kind trots. “Hij of zij kan al lezen zonder puntjes”. Net zoals wij trots zijn als onze kinderen alle AVI niveaus hebben gehaald.
Hoe zou men de reeks van letters noemen? Juist, precies wat u al dacht: het alfabeth. Naar de eerste twee letters, in het Grieks alpha en beta en in het Hebreeuws aleph en beth,
Bij de Hebreeuwse taal zit er ook een gedachte achter de volgorde van de letters. De ontwikkeling van een mens is er in te lezen. De Aleph leert je om je identiteit, ‘je ik’ te ontdekken. Direct daarna heb je veiligheid nodig, vandaar de Beth, het teken van een huis. En zo gaat dit verder. Mijn bron hiervoor is een cursus Hebreeuws. Wellicht kan ik in de toekomst een aparte bijlage hierover maken.
De zevende letter is de ‘zain’. Dat is de letter van de rust. De zevende is de dag van rusten. De Sabbath. Bij ons is de z van haar plek gehaald en de laatste letter geworden. Jammer.
In het Nederlandse zit verder geen betekenis. Er is bij ons ook geen bepaalde gedachte over hoe de letters er uit zien. En de letters hebben geen eigen betekenis. De volgorde van de letters in ons alfabet lijkt ook willekeurig. Behalve dat die wel voor een deel overeenkomt met de Hebreeuwse volgorde. Alleen de zevende letter dus, de z of de zain staat niet op de zevende plek, maar is helemaal achteraan gekomen.
Het Hebreeuwse alfabet bestaat uit 22 wat wij medeklinkers noemen. Daar horen trouwens ook een paar keelklanken bij. Zoals de eerste letter al, de aleph, die heeft een klank zoals het streepje van ons bij een woord als be-amen.
Iedere letter in het Hebreeuws heeft ook een getalwaarde. De eerste letter heeft de waarde van 1 (of duizend), de tweede letter heeft de waarde van 2. Enzovoorts. De tiende letter heeft de getalwaarde van tien, maar de elfde letter de getalwaarde van twintig. Etc. De twintigste letter heeft getalwaarde van honderd. De 21ste van 200 en de 22ste van 400. Zo kan men alle getallen maken mits niet te groot. Wij kennen uit de Bijbel het getal 666. Een getal dat heel expliciet is genoemd. Dat kan een samenstelling zijn van diverse letters, die optellen tot het totaal van 666.
De gebruikte letters in een woord zeggen ook iets over de betekenis van een woord. En woorden waarin dezelfde letters voorkomen hebben meestal een connectie met elkaar.
In onze taal past men zo nu en dan de spelling aan. Lastig. De Hebreeuwse taal en schrift is meer zoals je hierboven las een bouwwerk. Je kunt niet zomaar een letter veranderen toevoegen of weglaten, dan verandert ook de betekenis van het woord.
Stamwoorden
De Hebreeuwse woorden hebben over het algemeen hun basis in een werkwoord met drie letters. Dat zijn de zogenaamde stamwoorden of wortelwoorden. In de Blue Letter Bible is dat ook aangegeven. Bij een zelfstandig naamwoord is dan aangegeven op basis van welke wortel dit woord is.
Omdat iedere letter ook staat voor een getal heeft ieder woord ook een getalwaarde. Dat is de optelling van de getalwaarde van de letters, die zijn gebruikt.
Werkwoorden en zelfstandig naamwoorden worden vervoegd. Er zijn meer vervoegingen dan we in het Nederlands gewend zijn.
Als woorden zijn vervoegd, zoals de werkwoorden en de zelfstandig naamwoorden, dan hebben ze meer dan drie letters want door de vervoeging worden er letters voor en of achter het woord toegevoegd.
Werkwoorden
De basis van de Hebreeuwse taal zijn, zoals gezegd, de werkwoorden. Bij een werkwoord kunnen één of meer zelfstandig naamwoorden horen.
In het Hebreeuws zit in de vervoeging van het werkwoord ook het persoonlijk voornaamwoord. In het Nederlands is dat alleen te vinden bij de gebiedende wijs. Bijvoorbeeld als je tegen iemand zegt: Doe dit! Hier is het persoonlijk voornaamwoord jij verondersteld.
De werkwoorden kennen veel meer vervoegingen in het Hebreeuws, dan in het Nederlands. In de vervoegingen zit meer betekenis.
Het Hebreeuws maakt onderscheid of het om mannen gaat of om vrouwen gaat. Bij een gemengde groep wordt de mannelijke vorm gebruikt.
Hieronder het voorbeeld van het werkwoord ‘gaan’.
| Als het om mannen gaat | Als het om vrouwen gaat | ||
| holech | ik, jij, zij, het gaat | holechet | ik, jij, zij, het gaat |
| holchim | wij, jullie, zij gaan | holchot | wij, jullie, zij gaan |
| halachti | ik ging | idem | ik ging |
| halachnu | wij gingen | idem | wij gingen |
| halachta | jij ging | halacht | jij ging |
| halachtem | jullie gingen | halachten | jullie gingen |
| halach | hij, het ging | halcha | zij, het ging |
| halchu | zij gingen | idem | zij gingen |
| elech | ik zal gaan | idem | ik zal gaan |
| nelech | wij zullen gaan | idem | wij zullen gaan |
| telech | jij zal gaan | telchi | jij zal gaan |
| telchu | jullie zullen gaan | telachna | jullie zullen gaan |
| yelech | hij, het zal gaan | telech | zij, het zal gaan |
| yelchu | zij zullen gaan | telechna | zij zullen gaan |
| lech! | ga! | lechi! | ga! |
| lechu! | ga! (meervoud) | lechna! | ga! (meervoud) |
Bron voor deze tabel was https://www.pealim.com/dict/7-lalechet/
Het Hebreeuws doet nog meer met werkwoorden. Zo is er een werkwoordsvorm waarmee men het werkwoord uitbundiger of sterker kan maken. Als je in het Nederlands lopen sterker wil maken moet je een ander woord gebruiken zoals rennen. Roepen kun je sterker maken door het woord schreeuwen te gebruiken. In het Hebreeuws kun je dat dus doen met een vervoeging van hetzelfde werkwoord.
Hieronder de zeven belangrijkste werkwoord stammen. Het karakter is omschreven in het Engels. De verschillen zijn het onderwerp actief of passief is betrokken, het kan ook nog reflexief zijn. En verder de mogelijkheid om het werkwoord sterker te maken, zie hierboven. Of om het oorzakelijke verband aan te geven.
| Naam vorm | Karakter | Voorbeeld | |
| 1. | Qal of Paal | Tegenwoordige tijd | Hij hoort, hij hoorde |
| 2. | Niphal | Passieve vorm | Hij was gehoord. |
| 3. | Piel | Intensieve vorm | Hij smeet in stukken |
| 4. | Pual | Intensieve lijdende vorm | Het werd in stukken gesmeten. |
| 5. | Hithpael | Reflexieve vorm | Hij maakt iemand koning |
| 6. | Hiphel | Oorzakelijke vorm | Hij werd tot koning gemaakt |
| 7. | Hophel | Oorzakelijke lijdende vorm | Hij verborg zichzelf. |
In de Bijbel komt bijvoorbeeld het werkwoord rond het woord goed, tov, voor in twee vormen Qal en Hiphel. In de Qal vorm kun je vertalen, afhankelijk van de vervoeging met, ik ben goed of jij bent goed of hij is goed, wij zijn goed, jullie zijn goed of zij zijn goed. En in de Hiphel vorm kun je vertalen afhankelijk van de vervoeging vertalen met ik doe goed, jij doet goed, hij doet goed, wij doen goed, jullie doen goed of zijn doen goed.
Persoonlijk voornaamwoorden.
In het Hebreeuws zijn de persoonlijk voornaamwoorden onderdeel van het werkwoord. Dat maakt de taal ingewikkelder maar ook korter en directer.
Het Hebreeuws kent wel wat wij persoonlijk voornaamwoorden noemen, maar die worden dan zelfstandig gebruikt. Zoals ‘Hij is Heer’.
| Woord | Soort woord | Strong | Opmerkingen: | |
| 1 | אֲנִי ‘ănî | 1ste persoon enkelvoud | H589 | Ik Komt 13 keer voor in 13 verzen KJV: I, me, which, for I, mine. De Aramese vorm Strong H576 komt 16 keer voor. |
| 2 | אַתָּה ‘atâ | 2de persoon enkelvoud meervouw mannelijk vrouwelijk | H859 | jij/jullie Komt 11 keer voor in 11 verzen. KJV: thou, you, ye. De Aramese vormen H607 en H608 komt 15 keer voor KJV: thou (13x), thee (1x). KJV: ye (1x) |
| 3 | הוּא hû’ | 3de persoon enkelvoud | H1931 | Hij, zij, het Komt 38 keer voor in 36 verzen KJV: that, him, same, this, he, which, who, such, wherein. 7 keer komt de Arameese vorm voor H1932 |
| 4 | אֲנַחְנוּ ‘ănaḥnû | 1ste persoon meervouw | H587 | Wij Komt 6 keer voor in 6 verzen KJV: we:—ourselves, us, we. 5 keer komt de Arameese vorm voor H586. |
<Nog toevoegen persoonlijk voornaamwoord als ander zinsdeel, zoals mij/me, jou, je, u etc. . Nog toevoegen bezittelijk voornaamwoorden zoals mijn, jouw, zijn etc. >
Vervoegingen zelfstandige naamwoorden
De zelfstandige naamwoorden worden in het Nederlands vervoegd. Als een woord een meervoud moet aangeven, dan worden de letters ‘en’ of een ‘s’ toegevoegd. En we het woord klein willen maken dan worden de letters ’tje’ of ‘pje’ toegevoegd. Bijvoorbeeld raam, ramen en raampje en Bijbel, Bijbels en Bijbeltje.
Het Hebreeuws kent ook de vervoeging bij meervouden, maar bij mijn weten niet de vervoeging tot verkleinwoorden. Het Hebreeuws kent wel allerlei andere vervoegingen zoals die met voorzetsels, lidwoorden en voegwoorden en bezittelijk voornaamwoorden.
Dit is de toevoeging bij een meervoud. Is afhankelijk of het woord mannelijk of vrouwelijk is. Als je naar een gesprek in het Hebreeuws luistert dan hoor je regelmatig woorden die op iem of oot eindigen. Een mogelijkheid om uit al die talen het Hebreeuws te onderscheiden.
| letter | voor of achter het woord | wat het doet, gevolg | voorbeeld | |
| 1 | mem | achter | meervoud mannelijk | soesiem (paarden) |
| 2 | tav | achter | meervoud vrouwelijk | soesot (merries) |
Dit is de toevoeging om een lidwoord of een voegwoord aan te geven. Het Hebreeuws gebruikt minder de lidwoorden. Als er geen lidwoord is gebruikt kun je ook met ‘een’ het in het Nederlands onbepaald lidwoord vertalen.
| letter | voor of achter het woord | betekenis | voorbeelden | |
| 1 | hé | voor | het lidwoord ‘de’ of ‘het’ | há-elohiem -> dé God ha-sefèr-> het boek |
| 2 | wav | voor | voegwoord en |
Toevoeging om een voorzetsel aan te geven.
| letter | voor of achter het woord | betekenis | voorbeeld | |
| 1 | beth | voor | in, met of door | be-reshit ->in het begin |
| 2 | kaph | voor | zoals | mi-ka-el -> wie is als God |
| 3 | lamed | voor | aan, tot | le-jysra’el -> naar Israël |
| 4 | mem | voor | vanaf | mi <<>> |
Toevoeging om een bezittelijk voornaamwoord aan te geven.
| letter | voor of achter het woord | betekenis | voorbeeld | |
| 1 | aleph | voor | ik | |
| 2 | kaph | achter | u, uw | |
| 3 | taw | voor | gij, zij | |
| 4 | taw | achter | jij, jullie | |
| 5 | jod | voor | hij | |
| 6 | nun | voor | wij | dodenoe -> onze oom |
| 7 | jod | achter | mij | dodie -> mijn oom |
| 8 | wav | achter | hem, zijn | |
| 9 | hé | achter | haar |
Het teken ET
Er is het woord, אֵת ‘ēṯ, bestaande uit twee letters, de eerste en de laatste van het Hebreeuwse alfabet. Hieronder de gegevens uit de Blue Letter Bible.
| Woord | Soort woord | Strong | Opmerkingen: | |
| אֵת ‘ēṯ | “particle” fragment, deeltje, item | H853 | ? Komt 22 keer voor in 18 verzen KJV: “not translated” |
Het woord ‘ēṯ komt volgens de Blue Letter Bible maar 22 keer in 18 verzen voor, maar dat is niet correct. Het woord komt wel duizend of meer keer voor in de tekst van het Oude Testament. Dikwijls op plaatsen in de Bijbel, die er geestelijk toe doen. Is dit een woord om aan te geven dat de HEER, de alpha en de omega, op de plaats waar het in de Bijbels staat, er zich persoonlijk mee bemoeide?
Hebreeuwse woorden in het Nederlands
Natuurlijk komen allerlei Hebreeuwse woorden in het Nederlands voor. Ze zijn vanuit de Bijbel in het Nederlands terecht gekomen. Zoals rabbi, Messias, de sabbat.
Er zijn ook woorden, die we van de taal, die de Joodse mensen spraken in Nederland hebben overgenomen zoals gein (plezier) ponem (gezicht), en koosjer (rein).
Zouden er nog woorden van de oorspronkelijke stammen van Israël in de Nederlandse taal zijn opgenomen? Een paar mogelijke voorbeelden.
Ik denk aan het woord ‘ja’, zo’n beetje het meest positieve woord dat er in het Nederlands voorkomt. Ik merkte bij mijn kleinkinderen dat ze moeite hadden met dit woord om dat te zeggen. Een soort van antichristelijke weerstand. Het woord ‘Jah’ is in de Hebreeuwse taal een belangrijk woord voor God. We kennen het woord ‘Jahweh’ maar de verkorte vorm ‘Jah’ komt ook dikwijls in de Bijbel voor.
Ik denk ook aan liefkooswoorden. In het Nederlands eindigen die op ie of je. In het Hebreeuws eindigen woorden met bezittelijk voornaamwoord mijn op ie.
Andere bronnen
Er zij diverse cursussen Bijbels Hebreeuws. Dit is daar een voorbeeld van. Zie link of via het Israël platform, zie link.
Een mooi lesboek is het boek Hebreeuws in zes dagen van Studiehuis Resjiet.
Als je meer wil lezen over de eerste letters in de Bijbel en de waarde van getallen, dan is deze pagina Waarheid & Vrede van Bert Otten zeer aan te bevelen. Zie link.
Samenvatting
De Hebreeuwse taal is uitermate geschikt om over moeilijke onderwerpen te denken en te communiceren. Het lijkt mij een mooi middel om de meest lastige dingen in het leven te kunnen aanpakken.